Αγόρια εναντίον κοριτσιών, του Γιώργου Παναγιωτάκη

«ΑΓΟΡΙΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ»
Ένας τίτλος διόλου άγνωστος, κάπου γνώριμος, κάπως οικείος. Όλοι έχουμε ζήσει τη χρονική περίοδο της κόντρας με το αντίθετο φύλλο, του έντονου ανταγωνισμού και της γνωστής διαμάχης επικράτησης και επιβολής.

Αυτή η “φαγωμάρα” αποτελεί και το επίκεντρο του 6ου βιβλίου της σειράς «Αταξίες στην τάξη». Οι ήρωες της σειράς, μαθητές ενός ελληνικού σχολείου, είναι παιδιά με συμπεριφορές και  χαρακτήρες που συναντάς καθημερινά στο σχολικό περιβάλλον. Περιστατικά, ατάκες και σχόλια, ιστορίες που εκτυλίσσονται εντός και εκτός τάξης, πάντα στο σχολικό χώρο. Διαβάζοντάς το, σίγουρο είναι ότι γελάς αρκετά και ταυτίζεσαι πολύ, καθώς όλο και κάτι σου θυμίζει…

«Ποιος θα μου πει, λοιπόν, τι είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα;» ρώτησε η κυρία Μαργαρίτα….
«Όταν λέμε ισχύουν για όλους τους ανθρώπους, τι εννοούμε;
Οι απαντήσεις διαδέχονταν η μια την άλλη μέχρι την ώρα που ήρθε η απάντηση της Κικής:
«Οι γυναίκες και οι άντρες έχουν τα ίδια ακριβώς δικαιώματα».

Το έναυσμα της διαμάχης δόθηκε. Ο καυγάς ξεκίνησε.
Κοροϊδίες, εμπαιγμοί, δεικτικά σχόλια, ραβασάκια με κώδικες, ειρωνίες…
Ένας διαπληκτισμός, ένας παιδικός καυγάς με άσχημη, βίαιη έκβαση, που σηματοδότησε τη συμπεριφορά και στάση της Κλάρας απέναντι στα αγόρια. Η Κλάρα που κρατάει σημειώσεις στο μπλοκάκι της. Εκεί καταχωρεί όποιο αγόρι την ενοχλεί για να μην ξεχάσει να του το ανταποδώσει. Ανάμεσα στα ονόματα των αγοριών και ένα σκίτσο. «Ένα αγόρι με πεταχτό τσουλούφι. Γύρω του είχε νεκροκεφαλές, μαχαίρια και τσεκούρια. Να τον εκδικηθώ, έγραφε κάτω από τη ζωγραφιά στη σελίδα. Να πάρω το αίμα μου πίσω».
Ποιο ήταν άραγε εκείνο το αγόρι; Τι της είχε κάνει και το μισούσε τόσο πολύ; Θα το βρει; Και πώς συνδέεται το περιστατικό με τα παιδιά της τάξης;
Η μυστική γλώσσα, η μυστική αλφάβητος των κοριτσιών, η ανακάλυψη του κώδικα από τον Πάνο, τα υποτιμητικά ραβασάκια… η Κική που θέλει να πάρει την εξουσία από τα χέρια των αντρών, υπαίτιων της καταστροφής…

Ο αγώνας είναι έντονος. Ποιος θα κερδίσει; Ποιος θα επιβληθεί; Υπάρχει πιθανότητα συμφιλίωσης ύστερα απ’ όσα έχουν ειπωθεί και απ’ όσα έχουν γίνει; Θα μπορέσουν να λύσουν τις διαφορές τους; Θα συνυπάρξουν και θα συνεργαστούν ή τελικά θα οδηγηθούν στην ολοκληρωτική ρίξη;

Στιγμιότυπα καθημερινότητας της μαθητικής/σχολικής ζωής περνάνε φωτογραφικά σχεδόν με λόγο απλό, καθόλου επιτηδευμένο, συχνά προφορικό με λεξιλόγιο και εκφράσεις συνυφασμένες με την ηλικία των παιδιών.
Οι ατάκες μεταξύ των δύο φυλετικών ομάδων είναι τόσο ζωντανές, οι διάλογοι τόσο άμεσοι και το γέλιο που σου προκαλούν πηγαίο και αυθόρμητο.

Διαβάζοντάς το προβληματίζεσαι και σίγουρα διασκεδάζεις.
Έξυπνο, γεμάτο πλοκή, με χιούμορ και ευκολοδιάβαστο, οι αναγνώστες του θα το ευχαριστηθούν και θα το διαβάσουν από την αρχή ως το τέλος χωρίς διακοπή.

Το κείμενο συνοδεύει όμορφα η ασπρόμαυρη εικονογράφηση του Χρήστου Δήμου.

Από τις εκδόσεις Κέδρος.

 Πηγή elniplex

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Αγόρασέ το

Τίτλος: Αγόρια εναντίον κοριτσιών

Τίτλος πρωτοτύπου: The Gruffalo’s Child, 2004

Συγγραφέας: Γιώργος Κ. Παναγιωτάκης

Εικονογράφηση: Χρήστος Δήμος

Ηλεκτρονική σελιδοποίηση: Ξένια Τρύφων

Εκδόσεις: Κέδρος, 2017

Διόρθωση-Επιμέλεια: Μαρία Σπανάκη

Γραφιστική επιμέλεια: Ξένια Τρύφων

Σελίδες: 97

Μέγεθος: 21 Χ 14

ISBN: 978-960-04-4810-8

***

Ο Γιώργος Κ. Παναγιωτάκης γεννήθηκε το 1968 στην Αθήνα. Έχει εργαστεί στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση. Κείμενα και κινηματογραφικές κριτικές του δημοσιεύονται σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Aπό τις εκδόσεις Κέδρος κυκλοφορούν τα μυθιστορήματά του Το μυστικό της Άτυχης Πέστροφας ή Η Βίβλος της Αμφιβολίας, Η θαυμαστή περιπέτεια του Φραντζολάκη, Μικρόκοσμος (βραχεία λίστα Kρατικών Bραβείων Παιδικού Bιβλίου, βραχεία λίστα Bραβείου Kύκλου Eλληνικού Παιδικού Bιβλίου, βραχεία λίστα βραβείου περιοδικού ΔIABAZΩ) και τα πέντε πρώτα βιβλία της σειράς ΑΤΑΞΙΕΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ: Η στοιχειωμένη αίθουσα, Να τοι οι πρωταθλητές, Η Πριγκίπισσα των Εφτά Θαλασσών, H κατάρα της φράου Λίτσας και Παράσταση για κλάματα.

Τα βιβλία του 

Το μυστικό της άτυχης πέστροφας ,ή, Η βίβλος της αμφιβολίας, Κέδρος (2008)

Η θαυμαστή περιπέτεια του Φραντζολάκη, Κέδρος (2009) 

Η στοιχειωμένη αίθουσα, Κέδρος (2011)

Να τοι οι πρωταθλητές, Κέδρος (2011)

Μικρόκοσμος, Κέδρος (2011)

Η πριγκίπισσα των Εφτά Θαλασσών, Κέδρος (2012)

Η κατάρα της Φράου Λίτσας, Κέδρος (2013)

Παράσταση για κλάματα, Κέδρος (2014)

Αλάστρα, Εκδόσεις Πατάκη (2015) 

Λέσχη αλλόκοτων πλασμάτων: Το μυστικό καταφύγιο, Εκδόσεις Πατάκη (2017)

Αγόρια εναντίον κοριτσιών, Κέδρος (2017)

Λέσχη αλλόκοτων πλασμάτων: Όταν ήρθαν για εμένα, Εκδόσεις Πατάκη (2017)

Μέχρι τον ουρανό και πίσω, της Αλεξίας Βερνίκου (εικ.: Σοφία Τουλιάτου)

Η αγνή, καθαρή αγάπη. Αυτή που στην πορεία της δεν αφήνει σημάδια πίκρας και πόνου. Δεν εχει ουτε χαρακώματα, ουτε γρατζουνιές… ΓΙΑΤΙ τίποτα δεν την σταματά και ποτέ δεν τελειώνει, ακόμα και όταν το ένα από τα δύο πρόσωπα δεν είναι πια εκεί. Εκείνη υπάρχει. Ζωντανή στην μνήμη και την καρδιά. Επισκέπτης κάθε τόσο στα όνειρά μας, μας θυμίζει τις μυρωδιές, τους ήχους, τις εικόνες… την ομορφιά!

Μία πολύ δυνατή, μοναδική σχέση αγάπης ανάμεσα στη μικρή Έλλη και τη γιαγιά της. Μαζί, οι δυο τους κάνουν πολλά: κόλπα, αταξίες, παιχνίδια… Λένε η μια στην άλλη τα μυστικά τους. Οι στιγμές που μοιράζονται ειναι τόσο ισχυρές, τόσο απροσδόκητα όμορφες. Σαν ο χρόνος να μην υπάρχει όταν είναι ΜΑΖΙ. Αυτή η αγάπη θα πάψει να τροφοδοτείται, όταν μαζί με την Έλλη θα μεγαλώσει και η γιαγιά και θα έρθει η ώρα που θα εφαρμοστεί εκείνος ο απαράβατος νόμος της φύσης που δεν χωράει εξαιρέσεις· και όπως κάθε ζωντανός οργανισμός που ολοκληρώνει τον κύκλο της ζωής του, έτσι και η γιαγιά θα πεθάνει.

Η αναντικατάστατη απώλεια. Το θέμα του θανάτου. Το μόνο ίσως που η ανθρώπινη ύπαρξη στέκει τόσο μικρή και ανίσχυρη παρουσία εμπρός του. Σίγουρα δύσκολο να το διαπραγματευτεί κανείς, ιδιαίτερα με μικρά παιδιά. Πλήθος ερωτημάτων ζητούν απαντήσεις ώστε να καταλαγιάσει ο θυμός και ο πόνος στην παιδική ψυχή της Έλλης. Τρυφερά και αληθινά έρχεται η απάντηση… «όταν κάποιος που αγαπάς πολύ πεθαίνει, δεν μπορείς ουτε να τον δεις ούτε και να τον αγκαλιάσεις πια, μπορείς, όμως, να τον κρατήσεις σαν θησαυρό μέσα στην καρδιά σου, και να ζει για πάντα εκεί.»

Η Αλεξία Βερνίκου γραφει μια ιστορία με έντονο το συγκινησιακό στοιχείο που μέσα από ξεκάθαρες, ατόφιες πραγματικότητες, μεταφέρει τη δύναμη της αγάπης και χωρίς ωραιοποιήσεις και μεταφυσικότητες αντιμετωπίζει το θάνατο με την ίδια και αυτή δύναμη· την αγάπη.

Η Σοφία Τουλιάτου μεταφράζει το κείμενο σε εικόνες. Η έκπληξη, η χαρά, η λύπη εκφράζονται τόσο παραστατικά στα ολοστρόγγυλα μάτια των προσώπων. Ζωηρά και γλυκά ταυτόχρονα χρώματα, λιτές γραμμές, αποπνέουν ηρεμία και γαλήνη. 

Ενα όμορφο βιβλίο για ένα θέμα που φοβίζει και προβληματίζει όσο κανένα άλλο μεγάλους και μικρούς.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ 

Τίτλος: Μέχρι τον ουρανό και πίσω

Συγγραφέας: Αλεξία Βερνίκου

Εικονογράφηση: Σοφία Τουλιάτου

Τυπογραφική επιμέλεια: Μαρία Ζουράρη

Εκδόσεις: Ίκαρος, Αύγουστος 2014

Σελίδες: 32

Μέγεθος: 26 X 24

ISBN: 978-960-572-188-6

Δείτε την συνέντευξη της Αλεξίας Βερνίκου εδώ

***

Η Αλεξία Βερνίκου σπούδασε ψυχολογία και Art Therapy στις Η.Π.Α. και εργάστηκε ως θεραπεύτρια σε σχολεία και κέντρα αποκατάστασης στη Νέα Υόρκη. Γυρνώντας στην Ελλάδα το 2004 ειδικεύτηκε στη Συστημική Θεραπεία της Οικογένειας. Το 2008 συν-δημιούργησε τους χώρους προσχολικής απασχόλησης My Playce. Από τότε έως και σήμερα εργάζεται ως ψυχολόγος και ασχολείται με τη συμβουλευτική γονέων σε θέματα που αφορούν το παιδί και την οικογενειακή καθημερινότητα. Το 2015 εκπαιδεύτηκε στο Πρόγραμμα Κατάρτισης της "Μέριμνας" για τη διαχείριση της απώλειας και του πένθους σε παιδιά και εφήβους. Είναι μητέρα της Νεφέλης και της Αμαλίας.

Το πρώτο της βιβλίο για παιδιά "Μέχρι τον ουρανό και πίσω", κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος (2017)

***

Η Σοφία Τουλιάτου αποφοίτησε από το τμήμα Γραφιοτικής του ΤΕΙ Αθήνας. Δουλεύει ως εικονογράφος, κυρίως στον τομέα των παιδικών βιβλίων, και μαζί με τον Πέτρο Μπουλούμπαση αποτελούν τη δημιουργική ομάδα magicpencil.

Διακρίηκε με το 3ο βραβείο στο διαγωνισμό κόμικς του "9" της Ελευθεροτυπίας το 2002. Στην κατηγορία της εικονογράφησης πήρε έπαινο στα ΕΒΓΕ 2005, (Η παλέτα των συναισθημάτων, εκδόσεις Κέδρος) και βραβείο ΕΒΓΕ 2008/ Χρυσό ΕΒΓΕ 2008 (Η Εγγονή του Αι - Βασίλη, εκδόσεις Καστανιώτη).

Η δουλειά της κυκλοφορεί σε Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο, Ιταλία, Ισπανία, Αμερική, Αυστραλία και Ν.Κορέα.

Βιβλία που έχει εικονογραφήσει

Καραλάζου, Θωμαή, www.ΔΑSOS.gr, Εκδόσεις Καστανιώτη (2003)

Μουλάκη, Έρα, Η παλέτα των συναισθημάτων, Κέδρος (2004)

Παπαγιάννη, Μαρία, Ποιος είναι ο αρχηγός;, Εκδόσεις Πατάκη (2004)

Μπενέκος, Αντώνης Π., Το ωραιότερο τραγούδι και άλλες ιστορίες, Εκδόσεις Πατάκη (2004

Τριανταφύλλου, Θάλεια, Ψηλογίγαντες και κοντονάνοι, Εκδόσεις Καστανιώτη (2004)

Τσιαμπόκαλου, Γιολάντα (Sadahzinia), Η κατάρα των μαθηματικών, Ερευνητές (2005)

Μακρόπουλος, Μιχάλης, Ο Μάρκος και η περίεργη εφεύρεση του καθηγητή Στρφτ, Εκδόσεις Καστανιώτη (2005)

Παπαγιάννη, Μαρία, Πάντα;, Εκδόσεις Πατάκη (2005)

Παπαγιάννη, Μαρία, Πρώτος!, Εκδόσεις Πατάκη (2005)

Σωφρονά, Θεώνη, A Trip to the Zoo, Εκδόσεις Πατάκη (2006)

Παπαγιάννη, Μαρία, Βιβλιοφάγος κατά... λάθος!, Εκδόσεις Πατάκη (2006)

Μιχαλοπούλου, Αμάντα, Η εγγονή του Αϊ-Βασίλη, Εκδόσεις Καστανιώτη (2007)

Παπαγιάννη, Μαρία, Στον πίνακα!, Εκδόσεις Πατάκη (2007)

Συλλογικό έργο, 12 δώρα για τα Χριστούγεννα, Εκδόσεις Παπαδόπουλος (2008)

Παπαγιάννη, Μαρία, Επιστροφή στο σχολείο, Εκδόσεις Πατάκη (2008)

Ντεκάστρο, Μαρίζα, Η πόλη μας, Εκδόσεις Παπαδόπουλος (2008)

Μιχαλοπούλου, Αμάντα, Ο Ισίδωρος και ο ναυαγός, Εκδόσεις Πατάκη (2008)

Τσιαμπόκαλου, Γιολάντα (Sadahzinia), Πώς να καταβροχθίσετε ένα ουράνιο τόξο, Εκδόσεις Καστανιώτη (2008)

Χαραλάς, Κώστας, Ένας ιππότης στο πλυντήριο, Εκδόσεις Παπαδόπουλος (2009)

Μιχαλοπούλου, Αμάντα, Η εγγονή του Αϊ-Βασίλη και τα μπισκότα της αγάπης, Εκδόσεις Καστανιώτη (2009)

Συλλογικό έργο, Μαθηματικά Β΄ δημοτικού, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (Ο.Ε.Δ.Β.) (2009)

Συλλογικό έργο, Μαθηματικά Β΄ δημοτικού, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (Ο.Ε.Δ.Β.) (2009)

Συλλογικό έργο, Μαθηματικά Β΄ δημοτικού, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (Ο.Ε.Δ.Β.) (2009)

Μπογδάνη - Σουγιούλ, Δέσποινα, Μια σοκολάτα για το Νικόλα, Λέξη Κλειδί (2009)

Παπαγιάννη, Μαρία, Ο γύρος του κόσμου με το ποδήλατο, Εκδόσεις Πατάκη (2009)

Μπουραζοπούλου, Ιωάννα, Το ταξίδι των τρολ, Εκδόσεις Καστανιώτη (2009)

Μιχαλοπούλου, Αμάντα, Διακοπές στο σπίτι με τον Ισίδωρο, Εκδόσεις Πατάκη (2010)

Συλλογικό έργο, Μαθηματικά Β΄ δημοτικού, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (Ο.Ε.Δ.Β.) (2010)

Συλλογικό έργο, Μαθηματικά Β΄ δημοτικού, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (Ο.Ε.Δ.Β.) (2010)

Συλλογικό έργο, Μαθηματικά Β΄ δημοτικού, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (Ο.Ε.Δ.Β.) (2010)

Λαμπάκη, Ελπίδα, Περιπέτεια στο Αιγαίο, Εκδόσεις Καστανιώτη (2010)

Λαμπάκη, Ελπίδα, Περιπέτεια στο Αιγαίο, Εκδόσεις Καστανιώτη (2010)

Μιχαλοπούλου, Αμάντα, Η εγγονή του Αϊ-Βασίλη και η εξαφάνιση των ξωτικών, Εκδόσεις Καστανιώτη (2011)

Μιχαλοπούλου, Αμάντα, Τ Υ = Αγάπη για πάντα, Εκδόσεις Πατάκη (2011)

Μιχαλοπούλου, Αμάντα, Έρχεται ο Ίνξορ, Εκδόσεις Πατάκη (2012)

Μπαμπέτα - Μπακιρτζή, Ιωάννα, Η Ζωή που περισσεύει..., Εκδόσεις Πατάκη (2013)

Παπαγιάννη, Μαρία, Μικρές ιστορίες του Πέτρου, Εκδόσεις Πατάκη (2014)

Αγγέλου, Άγγελος, Πως να κάνετε έναν ελέφαντα να χορέψει, Εκδόσεις Παπαδόπουλος (2014)

Βάρβογλη, Λίζα, Έχασα το χρώμα μου και ψάχνω να το βρω, Εκδόσεις Καστανιώτη (2002)

Παπαθεοδούλου, Αντώνης, Τι κάνει νιάου νιάου στα κεραμίδια;, Εκδόσεις Παπαδόπουλος (2015)

Μπαμπέτα - Μπακιρτζή, Ιωάννα, Η καλύτερη μαμά, Εκδόσεις Πατάκη (2016)

Τσιαμπόκαλου, Γιολάντα (Sadahzinia), Η Μάγια στη ζούγκλα, Εκδόσεις Καστανιώτη (2017)

Σχινά, Κατερίνα, Ατρόμητα κορίτσια, Εκδόσεις Παπαδόπουλος (2017)

Βερνίκου, Αλεξία, Μέχρι τον ουρανό και πίσω, Ίκαρος (2017)

Πηγή elniplex

«Η ιστορία του καθένα μας αρχίζει να γράφεται από την πρώτη μέρα που ερχόμαστε σε αυτόν τον κόσμο…» συνέντευξη με τη Μάρθα Κλουκίνα

Πριν λίγο καιρό είδαμε στην Αθήνα μια μουσικοκινητική παράσταση ειδικά για βρέφη που διοργάνωσε το CHILD’SPACEATHENS. Το δρώμενο αυτό τόσο με καλλιτεχνικό όσο και με εκπαιδευτικό χαρακτήρα, μας κίνησε την περιέργεια να ερευνήσουμε λίγο παραπάνω τη μέθοδο Child’Space στην οποία βασίζεται και έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Η Μάρθα Κλουκίνα είναι η ιδρύτρια του Child’SpaceAthens, Δασκάλα Κίνησης και Σύμβουλος Κινητικής Ανάπτυξης βρεφών και νηπίων. Σπούδασε στο Laban Centre for Μovement and Dance με ΒΑ. Μελέτησε την ανάπτυξη βρεφών και νηπίων με την Dr.Chava Shelhav και ολοκλήρωσε την πρακτική της στη μέθοδο Child’Space Chava Shelhav method, (Developmental monitoring for babies and toddlers) στην Ολλανδία. Έχει δουλέψει ως χορογράφος και κινησιολόγος στο θέατρο, ενώ εδώ και 18 χρόνια διδάσκει δημιουργική κίνηση και αυτοσχεδιασμό σε νήπια, εφήβους, ενήλικες επαγγελματίες και ερασιτέχνες. Η Μάρθα Κλουκίνα στο ELNIPLEX.
Συνέντευξη στην Ανέζα Κολόμβου

Τι είναι μέθοδος Child’Space;
Η μέθοδος Child’Space, που δημιουργήθηκε από την Dr.Chava Shelhav, είναι μία μέθοδος που υποστηρίζει την κινητική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη και προσφέρει στον γονέα τη γνώση και τον τρόπο να παρατηρεί με ευαισθησία το βρέφος του, να ενθαρρύνει τα αναπτυξιακά ορόσημα στη διαδρομή που διανύει μεγαλώνοντας και να εμπλουτίσει την επικοινωνία μαζί του. Συνδυάζει στοιχεία από  το Feldenkrais, την Emmi Pikler, Mijna Hadders–Algra και την Αισθητηριακή Ολοκλήρωση με σύγχρονες επιστημονικές έρευνες πάνω στην βρεφική ανάπτυξη και παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους αλληλεπιδρούμε με τα βρέφη χρησιμοποιώντας το άγγιγμα, το τραγούδι, την κίνηση, το παιχνίδι και τα αντικείμενα. H μέθοδος Child’Space  έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και εφαρμόζεται μέσα από το πρόγραμμα Child’SpaceAthens για ομάδες βρεφών μαζί με τους γονείς τους ή και μέσα από ατομικά σχεδιασμένα μαθήματα βασισμένα στις ανάγκες του κάθε παιδιού και του γονέα του. Απευθύνεται σε βρέφη με κανονική ανάπτυξη αλλά και σε βρέφη με ιδιαιτερότητες.

Πώς προέκυψε η ιδέα να ασχοληθείς με την κίνηση των βρεφών;
Δουλεύοντας ήδη με παιδιά αλλά και ενήλικες τα τελευταία 18 χρόνια σε μαθήματα κίνησης και παρατηρώντας την μεγάλη ποικιλία διαφορετικών σωματικών δυνατοτήτων, και ιδιαιτεροτήτων, μου δημιουργήθηκε το ερώτημα πότε ακριβώς αρχίζει να γράφεται στο σώμα μας  η πρώτη σελίδα αυτής της προσωπικής ιστορίας του καθένα μας. Μέσα από την εμπειρία μου με τη μέθοδο Child’Space, μπορώ σήμερα να απαντήσω, πως η ιστορία του καθένα  μας αρχίζει να γράφεται από την πρώτη μέρα που ερχόμαστε σε αυτόν τον κόσμο και μπορεί να σχετίζεται άμεσα με διάφορες συνήθειες, όπως π.χ. με τον τρόπο που μας κρατάνε αυτοί που μας φροντίζουν, τον τρόπο που μας μιλάνε και επικοινωνούν μαζί μας, με τη θέση που επιλέγουν να μας βάλουν για ύπνο και άλλα τόσα που ίσως να μην μπορούμε καν να φανταστούμε ότι συνδέονται με θέματα και προβλήματα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε στην ενήλική μας ζωή. Εξάλλου αυτό υποστηρίζει και η δημιουργός  της μεθόδου Dr. Chava Shelhav, ότι εξασφαλίζοντας μία υγιή ανάπτυξη με τα κατάλληλα ερεθίσματα, σε αυτά τα πρώιμα στάδια όπου δομείται η αρχιτεκτονική του εγκεφάλου, χτίζουμε γερά θεμέλια για τις απαιτήσεις του μέλλοντος, τη σχολική ετοιμότητα κ.α.

Kίνηση  για βρέφη είναι κάτι πρωτοποριακό και πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα. Ποια είναι η ανταπόκριση του κόσμου σε αυτό;
Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον για την βρεφική ανάπτυξη άρχισε να γίνεται όλο και πιο έντονο. Το τι συμβαίνει στον εγκέφαλο ενός βρέφους τα πρώτα χρόνια της ζωής του, είναι πλέον ευρύτερα γνωστό. Σε αυτό βοήθησε πολύ η επιστημονική κοινότητα και οι συνεχείς μελέτες που γίνονται πάνω σε αυτό το θέμα. Λέξεις όπως εγκεφαλικά κύτταρα, συνάψεις, νευροπλαστικότητα, τις συναντάμε πλέον συχνά ακόμη και σε άρθρα που απευθύνονται στο ευρύ κοινό. Έτσι ο κόσμος άρχισε να διαισθάνεται  τη σημαντικότητα των πρώιμων σταδίων ανάπτυξης και να αναζητά περισσότερα πράγματα σε σχέση με αυτό. Παρ’ ολ’ αυτά θα συνιστούσα στους γονείς προσοχή στην επιλογή ερεθισμάτων  όσον αφορά στην καταλληλότητα τους για την κάθε ηλικία, και μέτρο όσον αφορά στην  υπερ-έκθεση των βρεφών σε πολλαπλά και ταυτόχρονα ερεθίσματα. Σε αυτό, ευτυχώς, μπορούν τα ίδια τα βρέφη να μας καθοδηγήσουν, εκφράζοντας συνήθως τον εκνευρισμό  και την υπερένταση  τους με κλάμα.

Ποιος είναι ο ρόλος και η συμβολή  του γονέα στο Child’Space;
Στις συναντήσεις που κάνουμε με τον γονιό και το βρέφος, η συμμετοχή του γονέα βρίσκεται στον πυρήνα της μεθόδου. Mέσα  απ’ αυτές,οι γονείς διδάσκονται πως με καθημερινές δραστηριότητες ρουτίνας και παιχνίδια μαζί με το βρέφος τους, μπορούν να προάγουν τις υπό εξέλιξη κινητικές, γνωστικές, συναισθηματικές και κοινωνικές τους ικανότητες. Επιπλέον, οι γονείς μαθαίνουν να παρατηρούν την κίνηση και το παιχνίδι του βρέφους κατανοώντας την λειτουργία τους, να ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα που αναπτύσσει και να εξελίσσουν τις δραστηριότητές του, εστιάζοντας στις ικανότητές του. Με αυτόν τον τρόπο, έχουν την ευκαιρία να κατανοήσουν την μοναδική προσωπικότητα του παιδιού του από πολύ νωρίς. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι τα βρέφη δεν μαθαίνουν όταν είναι απομονωμένα. Η σχέση τους με τους γονείς τους δημιουργεί ένα πλαίσιο ασφάλειας , και ερεθισμάτων ιδανικό για μάθηση και ανάπτυξη. ‘Ετσι λοιπόν η γονεϊκή συμμετοχή  -ακούω, παρατηρώ και συνδιαλέγομαι – είναι καθοριστική και πολύτιμη. Για πολλούς γονείς οι γνώσεις και οι προσδοκίες που τους καθοδηγούν στο ρόλο τους, πολλές φορές έρχονται αντιμέτωπες με το πώς βλέπουν τις προσωπικές ανάγκες του παιδιού τους. Η μέθοδος Child’Space υποστηρίζει τους γονείς που θέλουν να αναπτύξουν τη διαίσθηση τους και να ενισχύουν την αυτοπεποίθησή τους στον γονεϊκό τους ρόλο. Τους καθοδηγεί  στη πρώτη ”γλώσσα” της ανάπτυξης δείχνοντας πως ο λόγος, οι εκφράσεις του προσώπου, το άγγιγμα, η κίνηση, ο ρυθμός και το τραγούδι μπορούν να γίνουν τα πρώτα ερεθίσματα αυτής της διαδρομής.

Πέρα από το δρώμενο, γίνονται κάποια σταθερά μαθήματα κίνησης για βρέφη που διαρκούν όλο το χρόνο;
Υπάρχουν  ομαδικοί κύκλοι συναντήσεων για βρέφη και γονείς που γίνονται όλο το χρόνο στην έδρα μας στο Χαλάνδρι ,αλλά και σε άλλους χώρους με τους οποίους συνεργαζόμαστε, σε διαφορετικά μέρη της Αθήνας. Σε αυτούς τους κύκλους συμμετέχουν παιδιά από τη γέννηση μέχρι και νήπια μαζί με τους γονείς τους, που χωρίζονται ανάλογα με την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο που βρίσκονται. Για την έναρξη των μαθημάτων το ευρύ κοινό μπορεί να ενημερώνετε μέσα από το site (www.childspaceathens.gr) και από έκτακτες ανακοινώσεις που γίνονται κάθε τόσο για τους νέους κύκλους που ξεκινάνε. Επίσης υπάρχουν και οι ατομικές συνεδρίες όπου κανείς μπορεί να κλείσει ένα ραντεβού ,εάν αντιμετωπίζει κάποιο θέμα ειδικού ενδιαφέροντος. Επιπλέον γίνονται  παρουσιάσεις, ομιλίες και σεμινάρια που απευθύνονται  αποκλειστικά σε ενήλικες ,όπως π.χ. σε ομάδες νέων γονέων  ή σε επαγγελματίες που ασχολούνται με τα βρέφη, με σκοπό τη γνωριμία με τη μέθοδο. Την πρωτοβουλία για την οργάνωση των παραπάνω, αναλαμβάνει το Child’SpaceAthens, ενώ παράλληλα είμαστε ανοιχτοί στο κάλεσμα φορέων ή ακόμη και ιδιωτών με σκοπό την ενημέρωση του ευρύτερου κοινού για θέματα που αφορούν την βρεφική ανάπτυξη.

Είμαστε σε περίοδο κρίσης, με ποια φράση θα υπογράμμιζες την αναγκαιότητα μιας τέτοιας δραστηριότητας;
Θα έλεγα ότι είναι μία επένδυση για το μέλλον… Τα οφέλη μέσα από τη μέθοδο Child’Space είναι πολλαπλά και σε διαφορετικά επίπεδα. Θα αναφέρω μόνο μερικά από αυτά. Καταρχήν, ενδυναμώνουμε τη συνειδητοποίηση του σώματος των βρεφών, που σε αυτή την πρώιμη ηλικία συνδέεται άμεσα με τη μάθηση σε κινητικό, συναισθηματικό, κοινωνικό  και γνωστικό επίπεδο και θέτει γερά θεμέλια και για τις μετέπειτα μαθησιακές λειτουργίες. Βελτιώνουμε την ποιότητα στην κίνηση στα βρέφη και διευρύνουμε το κινητικό τους ρεπερτόριο χρησιμοποιώντας μία ποικιλία θέσεων ανάλογα πάντα με το στάδιο ανάπτυξης στο οποίο βρίσκονται. Ενισχύουμε την προ-λεκτική επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση και μαθαίνουμε τεχνικές και τρόπους για την ενίσχυση του δεσμού μεταξύ του βρέφους και των γονιών του. Νομίζω ότι όλα τα παραπάνω είναι ήδη αρκετά για να κινήσουν έστω αρχικά, το ενδιαφέρον κάποιου να έρθει και να δοκιμάσει.

Πηγή elniplex

«Τα τραγούδια υπάρχουν πριν από σένα μέσα σου»: ο Κωστής Μαραβέγιας απαντά σε ερωτήσεις των παιδιών

Μπορεί ο Κωστής Μαραβέγιας να μην ήρθε στην τάξη μας αυτοπροσώπως. Ήρθε όμως με τη μουσική του και μπήκε στις καρδιές μας.

Χορέψαμε με τα τραγούδια του, τραγουδήσαμε και ξεφαντώσαμε τόσο που θα θέλαμε πολύ να τον γνωρίσουμε από κοντά. Και κατά κάποιο περίεργο τρόπο το καταφέραμε.

Η δασκάλα μας είχε την ευκαιρία να συναντηθεί μαζί του και τα παιδιά της είχαν την ευκαιρία να τον ρωτήσουν, να λύσουν τις όποιες απορίες τους, αλλά και να του πουν όσα θα ήθελαν, αν τον είχαν μπροστά τους.

Πώς; Μα με τη βοήθεια της τεχνολογίας φυσικά!  Ηχογραφήσαμε τις ερωτήσεις μας και πήραμε την πρώτη μας παιδική συνέντευξη!

Με τον ίδιο τρόπο ήρθαν κοντά μας και οι απαντήσεις του Κωστή…
Και ιδού οι ερωταπαντήσεις μας!

Πηγή elniplex
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ο Κωστής Μαραβέγιας γεννήθηκε στο Αγρίνιο και κατάγεται από την Κεφαλονιά. Είναι τραγουδοποιός και συνθέτης. Έχει γράψει μουσική για θέατρο και σινεμά. Παίζει ακορντεόν, πιάνο, κιθάρα, farfisa και hammond. Τραγουδάει στα ελληνικά, αγγλικά, ισπανικά και ιταλικά. Έζησε για οχτώ χρόνια στην Ιταλία όπου, εκτός από τις πανεπιστημιακές σπουδές στη Στατιστική, φοίτησε στο ωδείο Niccolo Piccini του Bari αρμονία, αντίστιξη και φούγκα. Έχει φοιτήσει επίσης στην Accademia Musicale Chigiana της Siena, στο τμήμα «Μουσική για ταινίες» με τον Ennio Morricone.

Παρότι ξεκίνησε την καριέρα του από την ελληνική και ιταλική εναλλακτική μουσική σκηνή παίζοντας σε μικρούς χώρους, σύντομα κατάφερε να δημιουργήσει ένα δικό του μουσικό ρεύμα και ένα ξεχωριστό ιδιαίτερο ύφος που τον κατατάσσει σε έναν από τους εμπορικότερους και πιο αγαπητούς δημιουργούς της γενιάς του. Σχεδόν πάντα, τα τελευταία δύο χρόνια οι συναυλίες του είναι sold out (Θέατρο Βράχων 2010, Τεχνόπολις 2011, Fuzz 2012).

Έχει κυκλοφορήσει τέσσερις δίσκους: Ραδιοπειρατής (2003, FM Records), Ilegal (Cantini, 2007), Welcome to Greece (EMI, 2007) και τον πιο πρόσφατο Η Λόλα (EMI, 2012). Ο τελευταίος δίσκος συνοδεύεται και από βιβλίο που έγραψε ο Μαραβέγιας και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ σε συνεργασία με την ΕΜΙ.
Έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμα σημαντικά μουσικά φεστιβάλ της Ιταλίας, Γερμανίας, Αυστρίας, Βελγίου και Ελλάδας.

Στις 16 Οκτωβρίου 2010 στο Großer Sendesaal του Βερολίνου, ο Μαραβέγιας έδωσε μία από τις σημαντικότερες συναυλίες του, μπροστά σε 900 θεατές  του Ραδιομεγάρου Μουσικής  του Βερολίνου καθώς και σε εκατομμύρια άλλους ακροατές, αφού η συναυλία μεταδόθηκε ζωντανά από το Rundfunk Berlin-Brandenburg (RBB),  τον κρατικό ραδιοσταθμό της πρωτεύουσας της Γερμανίας, και πολλούς άλλους συνεργαζόμενους ευρωπαϊκούς σταθμούς και ευρωπαϊκά δίκτυα  όπως ZDF, ARTE, RADIO FRANCE, FRANCE TELEVISIONS, MTV, NTR, NRK, ERT, RTE, ORF, RBB, RADIO RUSSIA κ.ά.

Το 2011 διασκεύασε με τον Πάνο Μουζουράκη το τραγούδι «Φίλα με ακόμα» (Bacciami ancora) τραγουδώντας και παίζοντας ακορντεόν. Το single σημείωσε μεγάλη επιτυχία και κέρδισε δύο μουσικά βραβεία Mad Awards 2011.

Την τηλεοπτική σεζόν 2011-2012 παρουσιάζει το μουσικό ντοκιμαντέρ «Μεσόγειος» που προβάλλεται στην ΕΤ1, στο οποίο ταξιδεύει σε μεσογειακές χώρες, συναντά άλλους μουσικούς και τραγουδοποιούς όπως Vinicio Capossela, Ludovico Einaudi, Riccardo Tesi, Orchestra Di Piazza Vittorio, Mariza, Teresa Salgueiro, Cristina Branco, Deolinda, Cristina Hoyos, Amparo Sanchez, Macaco, Massilia Sound System, Psarantonis, Mercan Dede, Baba Zula, Yasmin Levy κ.ά., και παίζει μουσική μαζί τους.

(από το site του Μεταιχμίου)

«Κάθε παιδί χτίζει μόνο του το αξιακό του σύστημα»: συνέντευξη του Κωστή Μαραβέγια στο elniplex

Τον συνάντησα στο “Καφέ Πάρκο” μέσα στη φύση. Δίπλα από το πάρκο του Μεγάρου Μουσικής, όπου την Παρασκευή 28 Ιουνίου, πάνω στο γκαζόν του κήπου θα κάνει πικ νικ με μερικές χιλιάδες φίλους. Η συζήτηση μαζί του ήταν μια ιδιαίτερα ευχάριστη διαδρομή σε μικρά και μεγάλα μονοπάτια όπου η ροή του χρόνου δεν είχε σημασία.
Ο Κωστής Μαραβέγιας στο ELNIPLEX
Φωτογραφίες: Xavier HALLAUER for Kongyeha

Συνέντευξη στην Ανέζα Κολόμβου

Κλείσε τα μάτια και πες μας ένα τραγούδι που άκουσες τελευταία και θυμήθηκες την παιδική σου ηλικία (κλειστά τα μάτια, μην κλέβεις).
Να σου πω την αλήθεια, δε θα σου πω ένα τραγούδι, αλλά υπάρχουν γενικώς τραγούδια μουσικές και ήχοι που μου ανακαλούν μια παιδικότητα για κάποιο μυστήριο λόγο, χωρίς να ξέρω γιατί…Ή κάποιες ας πούμε δράσεις, όπως να κάνω ποδήλατο. Γυρνάω πίσω, σκέφτομαι διακοπές με γονείς σε ένα ιδιαίτερο μέρος στην κάτω Βασιλική, στην Αιτωλοακαρνανία που έκανα το πρώτο μου ποδήλατο…. μου έρχονται τέτοια πράγματα. Νομίζω ότι υπάρχουν κάποιες μουσικές, είτε χρώματα, είτε ζωγραφιές, είτε απεικονίσεις, είτε ερεθίσματα, ας τα πούμε γενικότερα, που με κάποιο τρόπο ξεκλειδώνουν μέσα μας μια παιδικότητα. Δε μπορώ να  εξηγήσω γιατί. Άκουγα ένα τραγούδι της Ντάφυ στο αυτοκίνητο και πάλι θυμήθηκα, ένιωσα λίγο πιο παιδί. Θέλω να σου πω και πάλι δεν άκουσα ένα παιδικό τραγούδι… άκουσα ένα τραγούδι κανονικό, αλλά κάτι μου έκανε. Δεν ξέρω γιατί…

Πιστεύεις στο παιδικό τραγούδι; Σ’ αυτό το διαχωρισμό; Τι λες; Υπάρχουν όρια;
Πιστεύω ότι υπάρχουν τραγούδια που μπορούν να συγκινήσουν τα παιδιά. Αυτό πιστεύω. Δεν πιστεύω στο παιδικό τραγούδι, ότι υπάρχουν τραγούδια ειδικά για παιδιά. Υπάρχουν τραγούδια και μουσικές που μπορούν να τα συγκινήσουν.
Έχω κάνει μουσική  για θέατρο που μπορούν να δουν και τα παιδιά. Για ένα  ελληνικό παραμύθι που λέγεται  Νεράιδα. Ήταν μια φανταστική εμπειρία. Όχι μόνο όταν το έγραφα, αλλά όταν παρακολουθούσα και τα παιδιά στις παραστάσεις. Πώς αντιδρούσαν, τι λέγανε… Είναι πολύ δύσκολοι και καλοί κριτές τα παιδιά. Δύσκολο κοινό.

Τι θα τραγουδούσες εσύ στα παιδιά;
Όλα αυτά που τραγουδάω, τα τραγουδάω και για παιδιά. Στις συναυλίες έρχονται γονείς με παιδιά. Έπινα καφέ προχτές στην πλατεία της Αγ. Ειρήνης και ήρθε ένας κύριος και μου λέει ετούτη η μικρούλα είναι φαν σου. Τη ρώτησα: ”Ποιο τραγούδι σου αρέσει; -Πιο χαμηλά Λόλα”. Συνήθως τους αρέσει βέβαια το ”Τρελό από χαρά”. Τα 3 μυρμηγκάκια, όπως ήταν στην παλιά εκτέλεση.

Πες μου γι’ αυτό. Τα συνδέεις στις συναυλίες σου…
Ναι, τα συνδέω.

Γιατί; Τι σχέση έχουν αυτά τα 2 τραγούδια μεταξύ τους;
Με είχαν καλέσει στη Χίο σε μια εκδήλωση, φεστιβάλ μαστίχας, για παιδιά και είχε θέατρο, κουκλοθέατρο… Με είχαν φωνάξει εμένα να κάνω ένα σόου στα παιδιά, όχι όμως σε stage, εκεί στην αυλίτσα. Με είχε πάρει τηλέφωνο μια φίλη μου, η Γιάννα Τριανταφύλλη, που είναι και παραγωγός στο ραδιόφωνο στο Β’ πρόγραμμα… και λέω, ρε Γιάννα τι να πω στα παιδιά, τα δικά μου; Όχι  μόνο τα δικά σου, μου λέει. Θέλω πολύ να πεις κάτι από το cd του Μάνου Λοΐζου  ”Κάτω από ένα κουνουπίδι”. Παίρνω το  cd, λοιπόν, και ακούω τα 3 μυρμηγκάκια, μαμά, μπαμπάς, παιδί… Πάω λοιπόν εκεί πέρα και είχε μεγάλο σουξέ. Γονείς, παιδιά… εν τω μεταξύ τους βάζαμε να παίζουν και τα όργανα και τα λοιπά. Κι έτσι έγινε και το τρελό από χαρά. Εμπνεύστηκα από αυτό το τραγούδι και μετά το άλλαξα, το διασκεύασα με έναν τρόπο. Έβαλα δικό μου στίχο και άλλαξα τη μουσική αρκετά κι έκανα το “Τρελό από χαρά”. Αλλά γενικά διακρίνω ότι τους αρέσει ο ρυθμός πολύ. Δηλαδή, ο,τι είναι ρυθμικό και έχει μια απλότητα, τους συγκινεί.

Τα ξεσηκώνει…
Ναι, βέβαια από την άλλη, μπορεί να ακούσουν κάποια τραγούδια που να είναι ρυθμικά και απλά και να μην τους αρέσουν. Δεν μπορώ να καταλάβω τι γίνεται. Μπορεί να είναι η αύρα μου… δεν ξέρω. Ξέρεις δεν περιαυτολογώ.(χαχαχα)

Η μουσική σου θα ήθελες να χρησιμοποιηθεί στην τάξη; Σε μια τάξη με παιδιά;
Θα ήθελα να χρησιμοποιηθεί στην τάξη, αλλά όχι για την τάξη, ξέρεις. Θα ήθελα για το μπάχαλο της τάξης. Για την αταξία! Κοίτα, άμα ήταν να προσφέρει κάποια συναισθήματα και κάποια…

Να συγκινήσει…
Να συγκινήσει κάπως… γιατί όχι; Ναι. Αν και νομίζω ότι η τάξη από μόνη της, ρε παιδί μου, είναι λίγο…

Σε εγκλωβίζει; Σε περιορίζει;
Έχει κάτι. Δε ξέρω τι. Αλλά έχει κάτι περίεργο σίγουρα…Εγώ θα σου πω την ανάμνηση που έχω της τάξης. Έχω την ανάμνηση του ήχου του κουδουνιού μόνο (γέλια).

Περίμενες το διάλειμμα…
Δηλαδή, η πιο ωραία στιγμή της τάξης είναι όταν αδειάζει και βγαίνουμε όλοι έξω! Αυτή!

Περίγραψέ μας λίγο τα σχολικά σου χρόνια, λοιπόν…
Είχα δύσκολα σχολικά χρόνια. Πλάκα κάνω. Κοίτα είχα ένα πολύ ωραίο δημοτικό σχολείο, πάρα πολύ ωραίο, στο κέντρο της πόλης…

Το νηπιαγωγείο σου το θυμάσαι;
Το νηπιαγωγείο δεν το θυμάμαι. θυμάμαι τη νηπιαγωγό. Την οποία πως τη λένε να δεις… Όλγα, Στέλλα… Πρέπει να πω σωστά και το όνομα. Όχι τίποτα άλλο, γιατί άμα το γράψεις, βρήκε τη μάνα μου και της είπε εγώ είμαι η νηπιαγωγός του Κωστή. Με θυμάσαι; Ναι, πως δε σε θυμάμαι…

Θα πάρεις τη μάνα σου να μάθεις το όνομα πριν το γράψω (γέλια)
Πως τη λένε… Όλγα… Όχι. Όλγα  ήταν ο έρωτας μου στο νηπιαγωγείο. Τέλος πάντων, ήταν μια πολύ ωραία κυρία, νέα πολύ, με κατσαρά μεγάλα μαλλιά… μ’ άρεσαν πάρα πολύ…Γενικώς, τη θυμάμαι πολύ γοητευτική.

Σου άρεσε δηλαδή. Τη θυμάσαι γιατί σου άρεσε…
Νομίζω ότι μου άρεσε… το παραδέχομαι! Μπορεί να έχω γράψει τα πάντα γι’ αυτή και να μην το ξέρει όπως συνήθως.  Να ήταν ο πρώτος μου έρωτας. Η νηπιαγωγός του τότε…Τη θυμάμαι…. Κοίταξε γενικότερα θυμάμαι… Έχω πολύ καλές αναμνήσεις από την παιδική μου ηλικία. Έχω μια αξιολάτρευτη παιδική ηλικία. Και εντός σχολείου και εκτός σχολείου και με τα ωδεία μου και τις μουσικές μου. Αντιθέτως, είχα δύσκολη εφηβική ηλικία. Μέχρι την εφηβική μου ας πούμε ηλικία ήμουνα μια χαρά.

Και στο σχολείο. Δεν περίμενες το κουδούνι στο δημοτικό δηλαδή…
Χαριτολογώντας το λέω… Μια πίεση σου ασκεί η τάξη. Σε βάζει σε μια κατάσταση ανταγωνισμού, δυστυχώς, με άλλα παιδιά. Ποιος θα το πει, ποιος δε θα το πει, ποιος είναι καλός… Μπράβο! Το μπράβο δεν το ακούς πάντα εσύ…

Εσύ που ήσουνα στην κλίμακα; Στους καλούς, στους σπασίκλες, στους ζωηρούς;
Μέτριος… Κανονικός. Δεν ήμουνα καθόλου ζωηρός, αλλά είχα πολύ ηγετικές τάσεις. Πρόεδρος του 15μελούς και τέτοια ξέρεις… ”Εγώ θα σας πω!

Ξερόλας…
Ναι, πιο πολύ ναι. Λίγο ξερόλας και λίγο παρορμητικός, πιο πολύ από τους άλλους στο να κάνουμε πράγματα. Δηλαδή θα κάνουμε εκδρομή; Έλεγαν εκδρομή, το οργάνωνα. Με τα μαθήματα εντάξει, αρκετά καλός ήμουνα. Διάβαζα μόνος μου γενικά…

Ήσουν αυτό που λέμε εύκολο παιδί…
Ναι, δεν ασχολιόντουσαν οι γονείς μου καθόλου με τα διαβάσματά μου κι αυτά. Πού και πού μου έλεγε ο πατέρας μου τι γίνεται; Πώς πάει το σχολείο; Διάβασες για αύριο; Ναι. Έλα να μου πεις κάτι. Έκει με έπιανε κρύος ιδρώτας. Ήταν η πρώτη μου επαφή με εξετάσεις. Με είχε προετοιμάσει για το τι θα ακολουθήσει σε όλη μου τη ζωή, που όλο σε εξετάζουνε.

Μόνο εξετάσεις…
Ε, ναι. Μέχρι να πάρεις το πτυχίο… Ακόμα και τώρα εξετάσεις. Κάνω μια συναυλία… και αυτό εξέταση δεν είναι; Άμα το δεις. Έντάξει είναι χαρά και τα λοιπά… αλλά και πάλι. Είναι κάτι για το οποίο θα κριθείς. Για τα πάντα κρινόμαστε…

Έχεις άγχος πριν βγεις στη σκηνή;
Έχω λίγο άγχος όταν έχω καιρό να παίξω. Δηλαδή τώρα που έχω ένα μεγάλο διάστημα αποχής, όταν θα παίξω θα έχω άγχος σίγουρα. Αλλά το άγχος περνάει μετά από 2 λεπτά. Με το που πατάς και τραγουδάς λίγο και βλέπεις τον κόσμο και ορίζεις το χώρο σου, εξαφανίζεται το άγχος.

Το μάθημα της μουσικής στο σχολείο;
Εντάξει, εννοείται αγαπημένο.

Σου προσέφερε κάτι;
Ναι, ναι, γιατί κάναμε οργανογνωσία. Και ήταν μικρή η ηλικία που ήρθαμε σε επαφή λίγο με τα κλασικά όργανα της ορχήστρας. Με την οικογένεια των ξύλινων, των χάλκινων…

Στο γυμνάσιο;
Νομίζω και πιο νωρίς. Ξέρεις ήταν τότε που έμπαινε η μουσική στα σχολεία και είχαν πολύ όρεξη και οι δάσκαλοι και οι μαθητές. Να δούμε αυτό το πολύ ωραίο μάθημα. Ε, καλά εγώ την αγαπούσα κιόλας τη μουσική. Τα ήξερα και από το ωδείο και ήμουνα λίγο… ”ξερόλας” (γέλια).

Πότε ξεκίνησες το ωδείο;
Το ωδείο πολύ μικρός. Τετάρτη δημοτικού.

Με τι;
Κλασική κιθάρα. Με τον αδερφό μου πήγαμε μαζί. Παρέα.Και μας έδειξε κάτι ασκήσεις να κάνουμε… το παμ, παμ, παμ, παμ… ξέρεις απλά πράγματα. Και ο αδερφός μου λέει στον πατέρα μου εγώ δε θέλω να ξαναπάω γιατί δεν παίζουμε τραγούδια κάτι βλακείες κάνουμε. Εγώ παρόλα αυτά είχα την υπομονή… έλεγα για να μου βάζει να κάνω κάτι τέτοια, κάτι ξέρει. Και μετά πήρα μπρος.

Πριν είπες για την εφηβεία σου…
Ναι. Πολύ δύσκολη εφηβεία… Κοίτα νομίζω ότι  πιο πολύ, είχα δύσκολη εφηβεία γιατί δεν κατάφερα τις ανησυχίες μου αυτές τις καλλιτεχνικές κυρίως να τις εκφράσω ελεύθερα και άνετα στο κοινωνικό περιβάλλον της πόλης του Αγρινίου τότε. Δηλαδή τότε αν δεν ασχολιόσουν με κάποια στάνταρ πράγματα ήσουνα λίγο περίεργος για τους υπόλοιπους. Οπότε εφόσον αντιλαμβανόμουνα αυτήν την περιέργεια και σε συνδυασμό με την εκρηκτική περίοδο της εφηβείας είχα υποστεί μεγάλη ψυχολογική πίεση και είχα μια άρνηση να κάνω οτιδήποτε… Να πάω σχολείο, να πάω οπουδήποτε, να δώσω πανελλήνιες… Δεν έκανα τίποτα. Αυτό εν τω μεταξύ εξωτερικεύτηκε και σωματικά, γιατί είχα μια πολύ δυνατή ακμή. Ξαφνικά. Εκεί που ήμουνα ο όμορφος, ο γοητευτικός και το παιδί που κάνει μουσικές και έκανα και ραδιόφωνο ξαφνικά βρέθηκα να είμαι…. άστα.

Έκανες και ραδιόφωνο;
Έκανα και ραδιόφωνο ερασιτεχνικά. Πολύ ραδιόφωνο από πολύ μικρός. Με πομπούς ασχολιόμασταν. Ερχόμασταν εδώ στο Παμπ 22 Βατ. Αυτό το θρυλικό τότε. Πούλαγε τρανζίστορ και φτιάχναμε πομπούς. Ήμουνα ραδιοπειρατής δηλαδή. Και ήρθε αυτή η εφηβική περίοδος που τα έχασα όλα αυτά και όχι μόνο αυτό. Ήμουνα και λίγο το μαύρο πρόβατο για όλους. Γι’ αυτό και είμαι πολύ ευαίσθητος μ’ αυτή την ηλικία. Και νομίζω ακόμα υπάρχει μια εφηβική πλευρά μου. Και στα τραγούδια, και στο πως λειτουργώ… Νομίζω ότι δεν την έχω ξεπεράσει αυτή την περίοδο.

Έχεις μείνει…
Νομίζω, ότι επειδή δεν την πέρασα καλά όταν έπρεπε την περνάω (γέλια). Θα την περάσω για μια ζωή για να επουλώσω όλες τις πληγές μάλλον…

Κι έφυγες…
Έφυγα 18 χρονών από το Αγρίνιο και πήγα Ιταλία. Και αυτή η φυγή μου από όλη αυτήν την κατάσταση, που δεν είχαν λυθεί τα προβλήματά μου ας πούμε της εφηβείας όταν έφυγα, ήτανε βάλσαμο… η άφιξή μου στο λιμάνι του Μπάρι. Κι από τότε αγαπάω τα λιμάνια απίστευτα. Πήγαινα με το καράβι, η θάλασσα…Αισθάνθηκα ότι η διέξοδός μου ήτανε μέσω θαλάσσης. Γι’ αυτό κι έχω ακόμα μια ιδιαίτερη αγάπη για τα λιμάνια, για τα ταξίδια με καράβια… Δηλαδή, αν μου πεις να πάω σε ένα νησί με αεροπλάνο, δε θα το προτιμήσω. Μόνο αν δε βρούμε καράβι. Έχω ακόμα την ίδια συγκίνηση. Βγαίνω δηλαδή και βλέπω να μπαίνεις με το πλοίο σε ένα λιμάνι, την είσοδο…και τη βλέπω πολύ λυτρωτική αυτή την εικόνα, την κατάσταση. Οπότε, όταν πήγα 18 χρονών ένιωσα αυτή τη μικρή ελευθερία στην Ιταλία. Άρχισα να δραστηριοποιούμαι, μουσικά συγκροτήματα… κι άρχισα να παίρνω μπρος και να γίνομαι δημιουργικός.

Τι σπούδασες;
Σπούδασα στατιστική.

Σου άρεσε;
Μ’ άρεσε… Ξέρεις τι; Μου άρεσαν τα μαθηματικά για το ότι λύνεις κάποια θέματα και  προβλήματα και φτάνεις σε μια απάντηση, σε μια λύση. Είναι μια δημιουργική διαδικασία. Αλλά πέραν τούτου, δεν μπορώ να πω ότι με ενθουσίασε σαν πτυχίο. Δηλαδή τα περισσότερα μαθήματα μου ήταν λίγο αδιάφορα.

Γιατί διάλεξες αυτό το δρόμο τότε;
Προφανώς ήταν η περίοδος και η εποχή που όλοι θέλανε ένα πτυχίο. Ήτανε η μαζική φυγή όλων… Ήταν συνδυασμός. Ας έφευγα κι ας έκανα ότι να ‘ ναι. Ξέρω ‘γω.

Ήθελες να φύγεις…
Ναι. Γι’ αυτό έχω πολλά τραγούδια για φυγή άμα το σκεφτείς. Δε σταματώ, ξημερώνει και φεύγω. Έχω πολλά going away στα αγγλικά. Είμαι υπέρ της φυγής ως προς την έννοια την ελευθεριακή που έχει. Την έννοια της ελευθερίας, όχι με την έννοια της απόδρασης ας το πούμε έτσι, με την άσχημη έννοια. Με την έννοια του ότι, άμα καταπιέζεται κάποιος και αισθάνεται να έχει όρια στις κινήσεις του και στις σκέψεις του… ναι, πρέπει να φεύγει. Πρέπει να φεύγει οπωσδήποτε, θεωρώ. Από την άλλη, δε σημαίνει ότι φεύγεις, ότι δηλαδή είσαι φυγόπονος… Θέλω να πω ότι, όταν βλέπεις πως κάτι αξίζει, το παλεύεις, αλλά άμα βλέπεις ότι κάτι σε περιορίζει και δεν εξαρτάται από εσένα πλέον η εξέλιξη του, εκεί πρέπει να φύγεις.

Στην Ιταλία; Τι σχέση είχες με τη μουσική;
Είχα ένα συγκρότημα και έκανα και στο ωδείο μαθήματα ανώτερα θεωρητικά στο Nicola Piccinni. Αρμονία, αντίστοιξη, φούγκα… όλα.

Οι σπουδές σου στο σύνολό τους δε σχετίζονται μόνο με τη μουσική…
Έχω κάνει και κάποια μαθήματα κινηματογράφου και σκηνοθεσίας.

Τελικά τι σε ώθησε να γίνεις μουσικός; Σπούδασες εκεί, έκανες στατιστική, είχες και τα συγκροτηματάκια σου. Πιο πολύ σαν χόμπι απ’ ότι κατάλαβα ήταν τότε… έτσι;
Ναι, όντως…

Τι σε έσπρωξε;
Νομίζω πιο πολύ η συντροφιά της. Ίσως η εφηβεία μου. Μάλλον με σημάδεψε αυτή η εφηβεία μου έτσι; ”Τα προβληματικά χρόνια του Κωστή Μαραβέγια” (γέλια).  Ήταν πάντα μια καλή συντροφιά σε δύσκολες ώρες και δύσκολες καταστάσεις… Αισθάνομαι μια ιδιαίτερη και πολύ intimate, στοργική σχέση. Ξέρεις πάντα σε στιγμές δύσκολες, ακόμα κι όταν άκουγα μουσική, όχι όταν έπαιζα μόνο, έπαιρνα πολύ κουράγιο. Σε στιγμές πάλι που ερωτεύεται κάποιος, μπορεί να μεγεθύνει τα συναισθήματά του με τη μουσική.

Έχει μια υπερβολή;
Όχι τόσο υπερβολή… όσο θα έλεγα μια μεταφυσικότητα όλη αυτή η διάδραση με τη μουσική. Δεν είναι θέμα υπερβολής. Είναι θέμα του ότι δεν μπορείς να καταλάβεις γιατί, αλλά αλλάζει πολύ τον ψυχισμό σου και συμπληρώνει τον  ψυχισμό σου, συμπληρώνει κομμάτια του ψυχισμού σου που σου λείπουνε και δεν μπορείς να τα βρεις αλλού.

Σου ήταν αναγκαία κατά κάποιο τρόπο…
Ε, βέβαια! Σ’ όλους μας είναι αναγκαία νομίζω… Δηλαδή όποιος δεν ακούει πολλή μουσική ή δεν ακούει μουσική γενικότερα νομίζω είναι ελλειμματικός. Κάτι λείπει…Αυτή είναι η αλήθεια που ασχολήθηκα τελικά με τη μουσική νομίζω. Ωραία ερώτηση, φιλοσοφική. Με βάζεις και αναρωτιέμαι κι εγώ για πράγματα που δεν είχα σκεφτεί ποτέ…Έλα ντε, γιατί παίζεις μουσική; Εντάξει, σαφώς και είναι ωραίο το να παίζεις και να γνωρίζεις κόσμο και να ταξιδεύεις.

Γυρνώντας από την Ιταλία; Μετά τις σπουδές;
Γύρισα και πήγα φαντάρος…

Ωραία εποχή;
Εντάξει, δεν είχα πρόβλημα. Διάβασα πολύ! Έκανα 20 μήνες αεροπορία. Διάβασα… Διάβασα νομίζω όσο δεν έχω διαβάσει ποτέ σε όλη μου τη ζωή… και διάβασα για τα επόμενα 50 χρόνια σίγουρα! Δηλαδή μπορεί να μην ξανανοίξω βιβλίο! Ναι, ναι ρουφούσα τα βιβλία. Βιβλία, άρθρα, έρευνα, δοκίμια, φιλοσοφικά κείμενα… δεν μπορείς να φανταστείς τι διάβασα! Δεν πέρναγε η ώρα αλλιώς!

Δεν είχες εκεί κάποια αρνητική εμπειρία…
Υπήρχε κι εκεί καταπίεση και υπήρχε κι αυτή η ματαιότητα του τι κάνω εδώ και γιατί το κάνω… Αφού δεν παίρνεις τίποτα από γνώση, τίποτα από ερεθίσματα… δε δίνει κάτι.

Πρέπει να υπάρχει αυτή η θητεία πιστεύεις;
Δε ξέρω αν πρέπει να υπάρχει ή όχι, αλλά σίγουρα υπό αυτή τη μορφή που την έζησα εγώ, όχι. Σήμερα δεν ξέρω… μπορεί να έχουν κάνει βήματα μπρος… Θα ήταν καλό να το κάνουν αυτοί που θέλουν πολύ.

Να υπάρχει επιλογή…
Ναι. Αν κάποιος θέλει να βοηθήσει κοινωνικά , γιατί ουσιαστικά τι είναι ο στρατός και η θητεία; Είναι ένα κοινωνικό έργο εντός εισαγωγικών. Δηλαδή προσφέρεις στην κοινωνία στην περίπτωση που σε έχει ανάγκη για να την υπερασπιστείς. Αν κάποιος αισθάνεται ότι δεν μπορεί να το κάνει αυτό με το βίαιο τρόπο του στρατού, γιατί έχει μια βιαιότητα και το όπλο που θα κρατήσεις και το χακί που θα φορέσεις και η στολή… όλα αυτά έχουν μια βιαιότητα σ’ έναν άνθρωπο. Θα έπρεπε να έχει κάποιος την επιλογή  να βοηθάει κοινωνικά με έναν άλλο τρόπο. Παράδειγμα να πας σε ένα γηροκομείο και να δουλεύεις για ένα χρόνο αφιλοκερδώς… στην Ιταλία έχει το Servizio Civile (κοινωνική θητεία). Δηλαδή μου φαίνεται πολύ λογικό. Μετά έμεινα 4 μήνες στην Αθήνα που δούλευα στο Αμύνης… Πολύ μικρή περίοδος.

Τι σε εμπνέει;
Πάρα πολλά πράγματα με εμπνέουν. Πιο πολλά με εμπνέουν παρά δε με εμπνέουν… Δηλαδή αντλώ έμπνευση απ’ ο,τιδήποτε μπορεί να φανεί κοινότοπο ή  μικρής σημασίας για κάποιον μέσο θεατή ή ακροατή. Ακόμα και η καθημερινότητά μου με εμπνέει. Αντλώ από αυτήν. Ιστορίες, στίχους.

Παρατηρείς και γράφεις;
Ναι, είμαι καλός παρατηρητής νομίζω. Το είχα από μικρός. Παρατηρώ πολύ. Και όταν παρατηρείς και αφήνεις μετά την φαντασία σου να φύγει και να λειτουργήσει με το ερέθισμα που παίρνεις… Ας πούμε μια ιστορία… μπορεί να δω εγώ εσάς να πίνετε ένα καφέ και να κοιτάζεστε στα μάτια και να μη μιλιέστε, αλλά ξαφνικά… Εγώ έχω σκεφτεί… γιατί ήρθανε και ποιοι είναι και τι κάνει και γιατί αυτός ή αυτή δεν τον θέλει και τι είναι ο έρωτας και μετά το εμβαθύνω όλο και πιο πολύ, το φιλοσοφώ λίγο… Μου κινεί μέσα μου το σύστημα αυτό το δημιουργικό όλο, που είναι ένα γρανάζι, μια μεζονέτα που λένε καρδιά- μυαλό ανεβοκατεβαίνει και βγαίνει μετά κάτι από αυτό. Πολλές φορές έχω γράψει έτσι. Γι’ αυτό σου λέω, δεν είμαι από αυτούς που θα τον εμπνεύσει ο ανεκπλήρωτος έρωτας ή η ματαιότητα της ζωής… Αυτά μου αρέσει να τα εξετάζω. Θα με εμπνεύσουνε τα πάντα. Νομίζω δηλαδή, ότι ένας άνθρωπος που δημιουργεί και φτιάχνει κάτι από το τίποτα, πρέπει να εκπαιδεύσει πάρα πολύ αυτό το αισθητήριο του αντλώ έμπνευση απ’ ο,τιδήποτε. Είναι πολύ σημαντικό.

Γιατί μου είπες πριν για τώρα; Τον τελευταίο καιρό; Είναι κάτι που συμβαίνει…
Ναι, γιατί κατά περιόδους μπορεί να με εμπνέει πολύ η προσωπική μου ζωή… Άλλοτε να με εμπνέει πιο πολύ η προσωπική ζωή των άλλων. Ή μπορεί να με εμπνέει ας πούμε ένα κοινωνικό θέμα, ένα κοινωνικό πρόβλημα, ή η κρίση κάτι… αναλόγως τις περιόδους. Αλλά σίγουρα σε βάθος χρόνου, όταν θα βγει… θα έχω περάσει απ’ όλες αυτές τις διαστάσεις της έμπνευσης. Και την κοινωνική και την προσωπική.

Μια κι αναφέρθηκες στην κρίση… Αν είχες παιδιά, τι θα τους έλεγες για την υπάρχουσα κατάσταση στη χώρα μας;
Έλα ντε. Κοίταξε, σίγουρα θα προσπαθούσα να τους δώσω όσο καλύτερα ερεθίσματα γίνεται. Δε θα μπορούσα, δε θα ήθελα να τους μιλήσω, ούτε να τους πω κάτι. Νομίζω ότι τα παιδιά αντιλαμβάνονται μόνα τους αυτά που συμβαίνουν.

Ξέρεις, τα Χριστούγεννα στην τάξη μου πολλά παιδιά ζήτησαν από τον Άγιο Βασίλη να σταματήσει την οικονομική κρίση…
Αυτά τα ακούνε προφανώς από τους γονείς… Τα ξεφυσήματα, τα βάσανα,  τα βαχ, βουχ!

Εσύ τι θα έλεγες σ’ αυτό το παιδί για τον Άγιο Βασίλη και την οικονομική κρίση;
Θα του έλεγα… ο Άγιος Βασίλης ήταν άπληστος. Έφερε πολλά δώρα και… ζαλίστηκε να φέρει όλα τα δώρα.

Θα του έλεγες ότι δεν υπάρχει, αλήθεια; Ή θα συνέχιζες αυτό το όνειρο;
Κοίταξε, όχι δε θα του έλεγα ότι δεν υπάρχει. Αλλά ούτε θα του έλεγα ότι υπάρχει. Θα του έλεγα ότι αν εσύ νομίζεις ότι θα έρθει, θα έρθει. Αν νομίζεις ότι δε θα έρθει, δε θα έρθει. Ξέχνα το. Δηλαδή θα ήθελα να το κάνω να φανταστεί μόνο του τον ιδανικό του κόσμο. Δε θα του χάλαγα τον ιδανικό του κόσμο, όχι. Γιατί, εξάλλου και οι μεγάλοι αυτό κάνουμε όλοι. Ένα ιδανικό κόσμο φανταζόμαστε και γι’ αυτό παντρευόμαστε και γι’ αυτό κάνουμε παιδιά, γι’ αυτό δουλεύουμε… Εξιδανικεύουμε το μέλλον μας με ένα τρόπο. Δεν εξιδανικεύουμε το μέλλον μας; Γι’ αυτό τα κάνουμε όλα. Αν υπήρχε μια ματαιότητα ότι δε θα αλλάξει τίποτα προς το καλύτερο, ίσον ελπίδα όλο αυτό, προφανώς δε θα ζούσαμε. Θα δίναμε τέρμα στη ζωή μας. Οπότε κι ένα παιδί ακριβώς το ίδιο είναι. Πρέπει να το αφήνεις να πιστεύει και να ελπίζει ακόμα και στο μη εφαρμόσιμο…θα πρέπει να το υποστηρίξεις, ότι, ναι, μπορεί να γίνει. Εμένα μου αρέσουν αυτά που λένε τα παιδιά πού και πού για κάτι φανταστικούς φίλους που έχουνε ή σου λένε ήρθε από το φεγγάρι… γιατί έχω τον ανιψιό μου που μου τα λέει.

Είναι γνώρισμα της φαντασίας τους αυτό που είναι σίγουρα πολύ ενδιαφέρον.
Ναι, κι εγώ το ενισχύω και λέω ”καλά σοβαρά μιλάς; Κι εγώ είχα δει την άλλη φορά κάποια ζώα από το φεγγάρι και…” Είναι το αγαπημένο μου παιχνίδι αυτό. Το αγαπημένο μου!

Θα τους έδινες λοιπόν, ερεθίσματα…
Ναι, θα τους έδινα ερεθίσματα. Θα έβρισκα τον τρόπο να μην τους μονοπωλήσει η κρίση το ενδιαφέρον. Θα έδειχνα ότι η κρίση, είτε η οικονομική κρίση τώρα, είτε αυτή που μπορεί να ξανάρθει, είτε η προσωπική κρίση, είτε… Γιατί μια ζωή βιώνουμε πολλές κρίσεις, δεν είναι ότι είναι μόνο μια κρίση… Απλά τώρα έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις αυτή… γιατί  ήταν ξαφνική δεν την περίμενε κανείς και σίγουρα ήταν έξω από τα νερά μας. Θα τους έλεγα λοιπόν αυτό, ότι ένα κομμάτι είναι αυτό, ένα άλλο κομμάτι είναι ο ήλιος και η θάλασσα και τα πουλιά που πετάνε. Το άλλο κομμάτι είναι η μουσική που θα ακούσουμε στο ραδιόφωνο και μας αρέσει. Το άλλο κομμάτι είναι να πάμε σε ένα θεατρικό. Να τρέξουμε στο δρόμο και να πάμε να παίξουμε… μπάσκετ… ξέρω ‘γω; Εντάξει θα προσπαθήσω να τους δείξω ότι είναι πολυδιάστατη η ζωή.

Θα τους έδινες ερεθίσματα να απολαμβάνουν τη ζωή…
Να ανακαλύψουν ότι είναι πολυδιάστατη η ζωή και ο τρόπος ζωής. Δεν εξαντλείται ούτε με τα οικονομικά δεδομένα, ούτε εξαντλείται στο εργασιακό περιβάλλον, ούτε εξαντλείται στην καριέρα δηλαδή, ούτε εξαντλείται στις προσωπικές σχέσεις μόνο. Υπάρχουν πολλά πράγματα.

Από αξίες; Τι θα ήθελες να τους δώσεις σε σχέση με το συνάνθρωπό τους για παράδειγμα; Αυτές καταρχήν που εσύ πήρες από την οικογένειά σου ποιες είναι; Σε βοηθήσανε;
Ναι, νομίζω ότι με βοήθησαν αρκετά. Ας πούμε ο πατέρας μου πάντα μου έλεγε ότι όταν συνοδεύω μια κοπέλα πρέπει πάντα να είναι από δεξιά μου. Οπότε πάντα εντυπωσίαζα τα πρώτα μου ραντεβού! Τώρα βέβαια μπορεί να είναι κι από αριστερά. Πάντα τα μπερδεύω αυτά τα δύο (γέλια).
Ο πατέρας μου ήταν πάντα λάτρης του savoir vivre. Μου έλεγε όταν χαιρετάς να σηκώνεσαι από την καρέκλα σου έστω και λίγο. Είχα ένα πολύ δυνατό αξιακό σύστημα ως προς τον πολιτισμό, γιατί κι αυτά για μένα είναι ωραία. Είμαι λάτρης αυτών. Ας λένε κάποιοι ότι είναι περιοριστικά και τα λοιπά. Για εμένα είναι δείγμα πολιτισμού το πως συμπεριφέρεσαι και πως ζεις με κάποιον μαζί και πως τον χαιρετάς. Μ’ αρέσει. Είμαι λίγο, ξέρεις, λίγο ρετρό σ’ αυτό. Μ’ αρέσει πολύ.
Νομίζω,  πάντως, ότι  έτσι κι αλλιώς, το κάθε παιδί χτίζει μόνο του το αξιακό του σύστημα. Με τα ερεθίσματα που παίρνει σίγουρα, αλλά από την άλλη, εγώ πιστεύω στην ικανότητα της προσωπικής αναζήτησης. Πιστεύω δηλαδή ότι το παιδί πρέπει μόνο του να βρίσκει τι είναι καλό και τι κακό, τι είναι σωστό και λάθος. Χωρίς να είμαστε από πάνω του συνέχεια να του λέμε ”αυτό, αυτό, αυτό”. Μπορούμε να βρούμε ένα πιο περίτεχνο τρόπο να του δείξουμε πόσο θαυμάζουμε κάτι ωραίο και καλό και πόσο μας αφήνει αδιάφορο κάτι κακό και άσχημο. Θα μπορούσαμε. Αλλά από την άλλη, νομίζω ότι μόνο του το παιδί χτίζει το σύστημα του.
Εδώ δεν καταφέραμε εμείς να φτιάξουμε σωστό αξιακό σύστημα. Θέλω να πω η γενιά μας και η γενιά των δικών μας, που κατέρρευσαν όλα κι έγινε αυτό που έγινε. Πως να περιμένουμε, λοιπόν, να δείξουμε στα παιδιά πιο είναι το σωστό αξιακό σύστημα; Ποιες είναι οι σωστές αξίες;

Από την οικογένειά σου κράτησες κάποια πράγματα;

Κράτησα νομίζω. Πρώτα απ’ όλα κράτησα την αγάπη που είχαν μεταξύ τους και την αγάπη γενικώς που έζησα μέσα στο σπίτι. Ήταν για μένα πάντα ορόσημο.

Το ιδανικό ζευγάρι; Είχες αυτήν την εικόνα;

Δεν είναι μόνο αυτό. Δεν ξέρω, δεν μπορούσα να καταλάβω αν είναι ζευγάρι, γιατί νευρίαζα όταν ήξερα ότι είναι ζευγάρι. Όταν κατάλαβα ότι είναι ζευγάρι δε μου άρεσε σαν εικόνα, γιατί αισθανόμουνα ότι δεν είναι εκεί γι’ αυτούς, είναι εκεί για εμάς. Όλα τα παιδιά νομίζω ότι το αισθάνονται αυτό. Αλλά, ότι υπήρχε περίσσια αγάπη στο οικογενειακό περιβάλλον, υπήρχε. Κι αυτό ήταν πολύ ωραίο… πάρα πολύ όμορφο! Ειδικά, όπως σου εξηγώ και μετά στη μετέπειτα δύσκολη εφηβεία που έξω έβρισκα κάτι πολύ διαφορετικό και πιο σκληρό, σπίτι μου έβρισκα μια κατανόηση.

Ήταν ελαστικοί οι γονείς σου;

Ήτανε ελαστικοί πάντα. Συμφωνούσαν με ο,τι ήθελα να κάνω. Θέλω να ασχοληθώ με τη μουσική, ασχολήσου με τη μουσική… θέλω να πάω στην Ιταλία, να πας στην Ιταλία…. Ξέρεις ήτανε ΟΚ. Μου είχαν εμπιστοσύνη. Και ακόμα μου έχουν.

Πολύ σημαντικό αυτό…

Με την έννοια του ότι ακόμα κι ένα τραγούδι που θα τους στείλω κτλ. Θέλω να πω με εμπιστεύονται ότι θα κάνω κάτι καλό. Δε φοβούνται μήπως κάνω λάθος κίνηση, λάθος επιλογή.

Σου έχουν εμπιστοσύνη κι αυτό νομίζω τα λέει όλα…

Ναι, κι αυτό συνέβαινε από την παιδική ηλικία… Αυτό που σου λέω με τα μαθήματα που δε με έλεγχαν, δε με διάβαζαν.

Γενικά υπάρχει πίεση από τους γονείς για το σχολείο…

Και μένα μου τα λέγανε, αλλά υπήρχε μια μεγάλη διαφορά. Τα λέγαν στον αδερφό μου. Είμαι ο μικρότερος. Οπότε βλέποντας όλα αυτά διάβαζα μόνος μου. Δηλαδή έβλεπα και σκεφτόμουνα ”ωχ δε θέλω έτσι να με έχουν όπως το Νίκο” και ήμουνα τυπικός.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι αυτή η κρίση επηρεάζει τη μουσική και γενικότερα την τέχνη και γυρίζουμε σε ουσιαστικότερα πράγματα. Εσύ τι πιστεύεις γι’ αυτό;

Κοίτα, εγώ λίγο σε αυτό είμαι ψιλοαντίθετος. Όχι ακριβώς αντίθετος, μερικώς αντίθετος. Γιατί θεωρώ ένας άνθρωπος ο οποίος δημιουργεί… είτε είναι  συγγραφέας, είτε είναι εικαστικός, είτε μουσικός, είτε ποιητής σίγουρα εκδηλώνει κάποια ανεπάρκεια συναισθηματική ή υπερεπάρκεια. Κατάλαβες τι θέλω να πω; Άρα αυτό είναι μια κρίση, μια προσωπική του κρίση. Θεωρώ δηλαδή ότι όλοι οι καλλιτέχνες έχουν πολλές και διαφορετικές προσωπικές κρίσεις τις οποίες προσπαθούν να υπερβούν ή μέσα στις οποίες γίνονται. Μάλλον γι’ αυτό κάνουν κάτι. Προσπαθούν να εξηγήσουν το ανεξήγητο. Επομένως, θέλω να πω ότι η κρίση σίγουρα δημιουργεί ένα ακόμη ερέθισμα, αλλά δεν είναι αυτό το βασικό που θα κάνει κάποιον καλλιτέχνη, ούτε είναι αυτό για το οποίο θα πρέπει να μιλήσει ο καλλιτέχνης ντε και καλά. Εγώ δε συμφωνώ. Μπορεί να γίνει περιγραφικός. Μπορεί κάποιος αν περιγράψει την κρίση που έχουμε σήμερα να γίνει ένας περιγραφικός καλλιτέχνης που δεν προσφέρει τίποτα. Ούτε αισθητικά ενδεχομένως, ούτε αν θέλεις σα νόημα. Το ιδανικό για μένα είναι να μην είσαι εκτός τόπου και χρόνου, να παίρνεις τα ερεθίσματα, να αφουγκράζεσαι την κοινωνική κατάσταση, αλλά να φέρεις μετά μια δημιουργία πιο ελεύθερη από αυτό… δηλαδή να δείξεις μια παράλληλη πραγματικότητα. Εμπνευσμένος από αυτά που συμβαίνουν αλλά μια παράλληλη πραγματικότητα. Όχι να περιγράψεις αυτό που ζεις.

Δήμοσια ή ιδιωτική εκπαίδευση;

Εγώ σε δημόσιο πήγα… Να σου πω την αλήθεια δεν έχω ψάξει το εκπαιδευτικό σύστημα ακριβώς…το πως λειτουργεί, ποια είναι τα καλά σχολεία, ποια δεν είναι, τι γίνεται με το δημόσιο. Έχω παρακολουθήσει λίγα. Κυρίως σου λέω ότι υπάρχουν πολλά παιδιά που έρχονται με γονείς και ακόμα και έφηβοι στα live και συνομιλώ μαζί τους. Ό,τι ξέρω το έχω μάθει από αυτούς, Δεν το έχω ψάξει. Νομίζω ότι όταν έρθει η ώρα, θα κάνω ότι είναι καλύτερο για το παιδί μου. Κακά τα ψέματα, δηλαδή όσο και να θες να πεις ότι έχεις τα πιστεύω σου και αν είσαι ενάντια στα ιδιωτικά και τα λοιπά και αν είσαι υπέρ των δημοσίων. Τελικά νομίζω ότι όταν έρχεται η ώρα να αποφασίσεις για το παιδί σου θα κάνεις ό,τι είναι καλύτερο γι’ αυτό. Και ο,τι είναι καλύτερο γι’ αυτό όχι με τη δική σου οπτική. Όπου βλέπεις ότι θα εξελιχθεί και θα λειτουργήσει πιο ελεύθερα και πιο σωστά και πιο δημιουργικά. Δηλαδή, αν αισθανθείς ότι θα καταπιεστεί σε ένα “καλό” σχολείο αλλά το παιδί το βλέπεις ότι είναι πολύ δημιουργικό και πολύ ευαίσθητο, ίσως να μην του κάνει ένα αυστηρό, ας πούμε, σχολείο, που θέτει ένα πλαίσιο πολύ σαφές και αυστηρό. Ίσως να είναι καλύτερο ένα καλλιτεχνικό ή το πειραματικό ή το μουσικό. Θέλει λίγο να δεις στο παιδί που θα λειτουργήσει καλύτερα. Να έχεις αυτή την αίσθηση. Και να δεις και μόνο του που του αρέσει καλύτερα. Να το πάρεις να του πεις “πάμε μια βόλτα σε ένα σχολείο.” Να δει του αρέσει, δεν του αρέσει, του αρέσει η διαδρομή; Τον εμπνέει ο δρόμος που θα πάει;

Να διαλέξει...

Ναι, γιατί κι αυτό παίζει ρόλο. Οι διαδρομές! Εγώ θυμάμαι τις διαδρομές όλες!

Οι διαδρομές σε έχουν στιγματίσει, λοιπόν…

Βέβαια, όλες οι διαδρομές! Είχα ένα πανέμορφο λύκειο στο Αγρίνιο που πήγα, που ήταν πάνω στο Βασίλειο του Αγίου Χριστοφόρου, που είναι από πίσω από την πόλη, που είχε πολύ πράσινο… οπότε ζώντας όλα αυτά τα χρόνια μέσα στο κέντρο στην πλατεία, χωρίς να έχω ελεύθερο χώρο για να παίξω μπάλα και τα λοιπά… πάντα ήτανε φοβερό που πέρναγα μέσα από τη φύση, για να πάω στο σχολείο μου. Ήταν για μένα πολύ απελευθερωτικό. Ακόμα και την άνοιξη που μύριζαν τα λουλούδια, ήταν ένας καινούριος κόσμος για μένα αυτός. Θέλω να σου πω ότι αυτό που είναι ένα στοιχείο που κανείς γονιός δε θα το δει, ποια είναι η διαδρομή που θα κάνει κάθε μέρα, επί τρία χρόνια, επί τόσες μέρες, επί τόσες φορές το παιδί… μπορεί να είναι πολύ σημαντικό, το πως τον εμπνέει. Γιατί το πριν και το μετά το σχολείο είναι πολύ σημαντικό. Ακόμα κι αυτή η μισή ώρα της μετακίνησης, η μία ώρα είναι πολύ σημαντική.

Είναι η αίσθηση που του δημιουργεί…

Ναι, νομίζω και να πείσει για τα καλά. Νομίζω ότι είναι μια δυνατή έτσι καλλιτεχνική διαδικασία. Φαντάζεσαι να διαλέγαμε το σχολείο μόνο με τη διαδρομή; Λοιπόν, πας από εδώ… Αυτό θα πάρω!

Αυτό μου αρέσει! Στο βουνό, στο Καρπενήσι (γέλια).

Στην οικογένειά σου άκουγε κάποιος μουσική;

Ναι, ακούγαμε όλοι! Ήταν οι γονείς μου πολύ της μουσικής. Και δισκάκια και χορό!

Ήτανε του γλεντιού, του χορού και του κεφιού;

Ναι, πιο πολύ η μάνα μου. Θυμάμαι ότι έβαζε μουσική και όταν αναγνώριζε χορό μου έλεγε ”ωπ! αυτό είναι τσάρλεστον, κοίτα πως χορεύεται! Αυτό είναι τσα-τσα, κοίτα πως χορεύεται”. Τα είχε όλα, όλους τους χορούς. Και την έβλεπα, έβγαζε παπούτσια κατευθείαν και ερχόταν και χόρευε μπροστά μου. Μόνο για μένα.

Μόνο για σένα!

Θέλω να πω δε γινόταν σόου οικογενειακό. Το έκανε πολύ αυθόρμητα. Δεν το σχεδίαζε. Και μετά που άρχισα εγώ να παίζω μουσική, απολάμβαναν αυτοί . Με βάζαν και έπαιζα πιάνο.

Ο πρώτος σου δίσκος που αγόρασες;

Ο πρώτος μου δίσκος; Κοίτα, θυμάμαι γενικά τους πρώτους μου δίσκους. Ήταν λίγο νομίζω παρανοϊκή αυτή η κατάσταση.

Γιατί;

Γιατί, έπαιρνα Ζαρ Μισελ Ζαρ που μου άρεσε πάρα πολύ η ηλεκτρονική μουσική και μετά έβλεπα το εξώφυλλο της Σαμάνθας Φοξ και έπαιρνα το Touch me. Σε βινύλιο!

Ήταν η ίδια περίοδος των 15;

Και πιο νωρίς. Πιο νωρίς είχε ξεκινήσει. Ήταν αυτοί οι δύο κόσμοι που συγκρούονταν. Των αισθήσεων. Βέβαια, των αισθήσεων είναι και οι δυο, οπότε…

Μια χαρά… συνδυάζονται μια χαρά

Ευτυχώς δεν… (γέλια). Τα έχω αυτά τα βινύλια ακόμα!

Είναι και βινύλιο… άλλο πράγμα!

Ε, γι’ αυτό το πήρα! Είναι αλλιώς η Σαμάνθα Φοξ σε βινύλιο, αλλιώς σε cd. Σε cd δε θα το έπαιρνα.

Βινύλιο ή cd;

Το cd έχει απαξιωθεί πάρα πολύ σαν υλικό. Φαντάσου τώρα ότι το βάζουν για τα περιστέρια!

Και είσαι και πιο ρετρό τύπος, οπότε βινύλιο.

Ε, ναι. Το βινύλιο είναι πιο ωραίο, σαν υλικό, σαν promenade… καμία σχέση!

Σαν αίσθηση μια και λέμε για τις αισθήσεις…

Αίσθηση, βέβαια! Δεν είναι φλατ. Έχει αυλάκια!

Άσε που όλες τις κατασκευές μου στο νηπιαγωγείο τις κάνω με cd τώρα πλέον…

Αλήθεια; Πώς γίνεται;

Ε, παίρνω τα κόβω, τα κολλάω εκεί πέρα… φτιάξαμε πεταλούδες!

Φαντάσου πόσο άχρηστα έχουνε γίνει! (γέλια)

Ένα άχρηστο χρήσιμο υλικό…

Ναι, ναι!

Είχες αναφερθεί κάποτε σε μια πεσμένη ντομάτα, που αγαπά πολύ το χώμα όπως κι εμείς κι αυτή η αγάπη θα μας σώσει. Τώρα αυτή η πεσμένη ντομάτα σε ρωτά: Στ’ αλήθεια πιστεύεις ότι οι άνθρωποι αγαπούν τόσο πολύ όσο η ίδια το χώμα;

Έλα ντε; Θα ήθελα πολύ να αγαπάνε όλοι το ίδιο και να υπάρχει αυτή η αίσθηση της σύνδεσης μεταξύ ντομάτας και γης, ανθρώπου με άνθρωπο, ανθρώπου και γης, ανθρώπου με φύση δηλαδή. Αυτός είναι ο ιδανικός κόσμος μάλλον. Τώρα νομίζω, όχι νομίζω θα το πω πιο σωστά, ελπίζω ότι είναι έτσι.

Ελπίζεις…

Ελπίζω, ναι… και αν όχι θα γίνει έτσι.

Είσαι αισιόδοξος και θετικός.

Ναι, είμαι αισιόδοξος. Φύσει αισιόδοξος.

Δε βαριέσαι ποτέ έχεις πει. Έχουμε τεντώσει τα αυτιά όλων των εξάχρονων φίλων μας, πολλοί από τους οποίους χασμουριούνται μπροστά από τις τηλεοράσεις. Και περιμένουμε τη μαγική σου συνταγή. Πώς γίνεται να μη βαριέται κάποιος ποτέ;

Όταν έλεγα ότι δε βαριέμαι ποτέ, εννοώ ότι δε βαριέμαι πολύ συχνά. Όλοι περνάμε κάποιες στιγμές που βαριόμαστε και είναι και λογικό γιατί δε μπορεί να είμαστε συνέχεια σε…

Υπερδιέγερση…

Υπερδιέγερση και υπερένταση δημιουργώντας ή δουλεύοντας ή ταξιδεύοντας ή κάνοντας κάτι. Χρειαζόμαστε πολλές φορές και τους χρόνους μας και τη βαρεμάρα μας, την ταβανοθεραπεία μας. Είναι σημαντικό να βγαίνουμε από το σπίτι, να μην εγκλωβιζόμαστε στο σπίτι. Αυτό νομίζω είναι σημαντικό. Αν μπορούμε να βαριόμαστε να βαριόμαστε έξω. Είναι πιο ωραία η βαρεμάρα στη φύση και έξω, με άλλους μαζί.

Πετάς στα σκουπίδια; Αδειάζεις; Βγάζεις πράγματα που λες αυτό τέλος δεν το θέλω πια;

Τα συλλέγω! (γέλια). Όσο και να θέλουμε να πούμε ότι το κάνουμε καμιά φορά μπορεί να μην το κάνουμε. Δενόμαστε με κάτι και ίσως να νομίζουμε ότι έχουμε αδειάσει κι αυτό επανέρχεται. Δε χρειάζεται για μένα μεθοδικότητα και προγραμματισμός στο τι αφήνουμε. Το κάνω, αλλά είναι μάταιο. Τελικά όταν πεις αυτό τέρμα ή το άλλο τέρμα… θα φύγει μόνο του. Δε μπορείς να το ορίσεις.

Ρεμπέτικο και Μαραβέγιας Ρεμπετάλ. Όταν ήσουν μικρός σου άρεσε να αισθάνεσαι ότι υπάρχουν απαγορευμένα για σένα τραγούδια, εικόνες, συνήθειες;

Ναι, σίγουρα ήταν γοητευτικό να αισθάνεσαι ότι υπάρχει ένας κόσμος ο οποίος δε σου αποκαλύπτεται αλλά περιμένει τη σωστή στιγμή για να αποκαλυφθεί μπροστά σου. Αυτό διεγείρει πολύ τη φαντασία. Ακόμα. Είδες πολλές ερωτήσεις που έχουν να κάνουν με τα παιδικά χρόνια, τελικά ισχύουν διαχρονικά. Πολλά από αυτά που είπαμε σήμερα ταιριάζουν και στην ηλικία του ενήλικα και του υπερήλικα ενδεχομένως. Είναι φοβερό. Ξέρεις φαντάζεσαι μετά από χρόνια… Κ.Α.Π.Η.

Θες να τη ζήσεις την τρίτη ηλικία;

Και την τρίτη και την τέταρτη. Όλα!

Τα μελλοντικά σου σχέδια;

Συναυλία 28 Ιουνίου στο Μέγαρο Μουσικής, στον κήπο του Μεγάρου έξω στη φύση… εκεί που θα κάνουμε και καμιά φωτογραφία. Το καλοκαίρι περιοδεία. Κάποια στιγμή θα εκδώσω και ένα παραμύθι που έχω γράψει. Αποκάλυψη! Αποκλειστικότητα κυρίες και κύριοι (γέλια). Το έχω γράψει, απλά περιμένω τη σωστή στιγμή να δω τι θα το κάνω.

Κωστή Μαραβέγια σε ευχαριστούμε πολύ!

Κι εγώ!!

Πηγή elniplex

«Η τέχνη ξυπνά τους κοιμισμένους»: συνέντευξη με την Sam Wilson των Bread and Puppet

Συνέντευξη & φωτογραφίες: Ανέζα Κολόμβου

Οι Bread and Puppet Theatre, γνωστοί για την ακτιβιστική τους δράση και την ευρηματική, αντισυμβατική και ανατρεπτική μορφή της τέχνης τους, ήρθαν στην Αθήνα. Έδωσαν την αντικομφορμιστική τους πνοή με τις ριζοσπαστικές παραστάσεις τους και το εναλλακτικό, οικολογικό θέατρο που παρουσίασαν στο Bios.

Χάρτινες ασπρόμαυρες φιγούρες σε φυσικές ανθρώπινες διαστάσεις,
Ιδιαίτερα αυτοσχέδια όργανα που παράγουν πρωτότυπους ήχους π.χ κουρδιστή κιθάρα σε τάβλι,
Ένας προβολέας που κινείται επί σκηνής πότε χαμηλά, πότε ψηλά εστιάζοντας σε διαφορετικά σημεία,
Αργή και συντονισμένη κίνηση ενός συνόλου που σε παρασύρει…
Φωνές και κρουστά αυξάνουν την ένταση,
Ένας ζωντανός διάλογος ηθοποιού και χορού…

Όλα τα παραπάνω ήταν μερικά μόνο από τα στοιχεία που συνέθεταν την από ευτελή, με ευρηματικό τρόπο συνδυασμένα υλικά παράσταση «A Thing Done in a Seeing Place» που αμφισβητεί ότι η τέχνη είναι μόνο για τους λίγους και ξεφεύγει απ’ την καθιερωμένη γι’ αυτήν αντίληψη.

Αφήνοντας σε όλους όσοι συμμετείχαν είτε ως θεατές, είτε ως ηθοποιοί, μια αίσθηση ανανέωσης, ελπίδας και δύναμης γιατί… μπορεί τα πράγματα να είναι κι αλλιώς ή έστω, να γίνουν αλλιώς.

Συναντήθηκα με τα μέλη της ομάδας των Bread & Puppet στο BIOS. Φιλικοί, ανοιχτοί, άμεσοι, επικοινωνιακοί, εγκάρδιοι, και πρόθυμοι να μεταφέρουν και να μοιραστούν τις ιδέες και τις απόψεις τους. Ανάμεσα σε πρόβα και παράσταση χρειάζεται μια έστω μικρή χαλάρωση. Παρ’ όλα αυτά, η Sam Wilson άφησε αυτή την πολυτέλεια και μας μίλησε για την ομάδα της.

Γεια σου Σάμ. Είσαι μέλος της ομάδας Bread & Puppet που ξεκίνησε το 1963. Από πόσα μέλη αποτελείται σήμερα η ομάδα σας;
Στην Ελλάδα τώρα είμαστε 5 μέλη, οι: Μaura, Sam, Greg, Suzie, Genevieve. Το μέγεθος όμως της ομάδας μας κάθε φορά ποικίλει ανάλογα με τις απαιτήσεις του σόου. Το καλοκαίρι που δεν κάνουμε περιοδείες δίνουμε πολύ μεγάλες παραστάσεις στην περιοχή μας στο Glover Vermont. Όσο για το μέγεθος της ομάδας μας… μεγαλώνει συνεχώς. Αυτή τη στιγμή φτάνει τα 80 άτομα και παραπάνω.

Τι θα έλεγες σε κάποιον που δεν γνωρίζει την ομάδα σας; Πώς θα την παρουσίαζες;
Είμαστε ένας ριζοσπαστικός, πολιτικός κουκλοθίασος με ευρύτερη γκάμα παραστάσεων. Κάνουμε παρελάσεις, εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, παραστάσεις δρόμου, σε θέατρα, σε υπόγεια κτιρίων, σε σχολεία, σε εκκλησίες, περίπτερα ενημέρωσης (infoshops), υπαίθρια στην όμορφη εξοχή του Βέρμοντ.

Ποιο είναι το “μόττο” σας;
Μμμ… Γι’ αυτό έχω κάτι να σου δώσω.

Η Σαμ φεύγει για λίγο και επιστρέφει με το μανιφέστο των Bread & Puppet…
Δεν θέλω να το πω… θέλω να στο δώσω έτσι όπως είναι ακριβώς για να είμαι σίγουρη πως δεν θα παραλείψω κάτι.

Το μανιφέστο του γιατί η φτηνή τέχνη;
Οι άνθρωποι σκέφτονταν για πολύ καιρό ότι η τέχνη είναι ένα προνόμιο των μουσείων και των πλουσίων.
Η τέχνη δεν δεν είναι επιχείρηση! Δεν ανήκει στις τράπεζες και στους επενδυτές
Η τέχνη είναι τροφή. Δεν μπορείς να τη φας, αλλά σε θρέφει.
Η τέχνη οφείλει να είναι φτηνή και προσιτή στον καθένα. Πρέπει να είναι παντού, γιατί είναι το “εντός” του κόσμου.
Η τέχνη καταπραΰνει τον πόνο!
Η τέχνη ξυπνά τους κοιμισμένους!
Η τέχνη μάχεται τη βλακεία και τον πόλεμο!
Η τέχνη τραγουδάει Αλληλούια!
Η τέχνη είναι για τις κουζίνες!
Η τέχνη είναι σαν το καλό ψωμί!
Η τέχνη είναι σαν τα πράσινα δέντρα!
Η τέχνη είναι σαν τα λευκά σύννεφα στο γαλάζιο ουρανό!
Η τέχνη είναι φτηνή!
ΖΗΤΩ!.
Bread & Puppet Glover, Vermont, 1984

Τι ήταν αυτό που σε τράβηξε και θέλησες να γίνεις μέλος των Bread & Puppet;
Το Δεκέμβριο του 2001, είδα μία παράσταση στην Νέα Υόρκη. Ήταν μια πολύ μπερδεμένη περίοδος τότε πολιτικά και επώδυνη θα έλεγα για τη Νέα Υόρκη. Είχα μόλις αποφοιτήσει από τη σχολή Καλών Τεχνών και ήταν πραγματικά εντυπωσιακό να βλέπω καλλιτέχνες που αντιδρούσαν άμεσα στην πολιτική κατάσταση. Παίρνοντας μια τόσο ισχυρή θέση τόσο γρήγορα ήταν κάτι πολύ σημαντικό… καθώς και το “cheap art manifesto” των Bread & Puppet. Διαβάζοντάς το συνειδητοποίησα ότι η κύρια λειτουργία, αποστολή της τέχνης, θα πρέπει να είναι ο αγώνας ενάντια στον πόλεμο, ενάντια στην εκμετάλλευση, ενάντια στη βία, ενάντια… Πάντα υπήρχε μία καινούρια προοπτική, μια άλλη όψη. Ένας αγώνας για πολιτική – κοινωνική αλλαγή. Όχι ό,τι δίδασκαν στην Καλών Τεχνών και στην παγκόσμια πολιτεία της τέχνης, τη Νέα Υόρκη, την “υψηλή” τέχνη.

Οι παραστάσεις σας απευθύνονται και σε παιδιά. Από πού αντλείτε τη θεματολογία σας για τις παιδικές παραστάσεις.
Ναι, κάνουμε παραστάσεις που είναι και για παιδιά και μάλιστα σε κάποιες παίζουν και τα ίδια τα παιδιά. Η θεματολογία μας δεν αλλάζει θα έλεγα, αλλά προσαρμόζεται… Κάνουμε για παράδειγμα ένα τσίρκο, αστείο και ταυτόχρονα πολιτικό, που ίσως τα παιδιά καταλαβαίνουν καλύτερα κι από τους μεγάλους. Τα παιδιά μπαίνουν εύκολα σε ρόλους, έχουν λιγότερους ενδοιασμούς και δισταγμούς. Παίζουν τις καταστάσεις και με τις καταστάσεις. Τις μετατρέπουν. Είναι αυτό που τους αρέσει.

Βρήκατε ανταπόκριση στο κάλεσμά σας για συμμετοχή εθελοντών στις παραστάσεις σας από το ελληνικό κοινό;
Οι Έλληνες ανταποκρίθηκαν θερμά στο κάλεσμά μας. Νομίζω θα έφτασαν τα 80 άτομα που ήρθαν στις πρόβες μας, παρακολούθησαν και έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για όσα γίνονταν. 65 ήταν το σύνολο των Ελλήνων εθελοντών που μπήκαν εν τέλει στην παράσταση, ανέβηκαν στη σκηνή και βγήκαν στο δρόμο μαζί μας με ενθουσιασμό. Ήρθαν άνθρωποι της τέχνης (ηθοποιοί, κουκλοπαίχτες, χορευτές, μουσικοί…), αλλά και αρκετοί που δεν είχαν κάποια τέτοια επαγγελματική ιδιότητα, όπως φοιτητές, οικονομολόγοι, δάσκαλοι, υπάλληλοι… Είναι όλοι τους καταπληκτικοί. Είναι ανοιχτοί και μπορώ να πω ότι τους χαρακτηρίζει μία αμεσότητα. Ο κόσμος ανταποκρίνεται, έρχεται και συμμετέχει σ’ αυτό με όρεξη, έχει ανάγκη από δράση. Γίναμε ένα πολύ καλό “μείγμα” νομίζω, γι’ αυτό και δουλέψαμε πάρα πολύ γρήγορα. Είχαμε πολύ καλή επαφή και επικοινωνία, κάναμε πολύ ωραίες συζητήσεις για το τι γίνεται στην Ελλάδα… Μάθαμε πολλά.

Ένα πλήθος άγνωστων μεταξύ τους ανθρώπων, από διαφορετικά περιβάλλοντα και με διαφορετικές εμπειρίες, επικοινωνεί, λειτουργεί και συντονίζεται σε ένα ενιαίο σύνολο μέσα σε λίγες μόνο συναντήσεις. Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας αυτής;
Το μυστικό είναι αυτό ακριβώς που με ρώτησες θα έλεγα… άγνωστοι, διαφορετικοί με ένα σημαντικό κοινό σημείο αναφοράς, ένα στόχο, την παράσταση, την αντίδραση και πιο μακριά, την αλλαγή της πραγματικότητας. Είναι σημαντικό το θέατρο να συνδέεται με τους ανθρώπους, γι’ αυτό όπου πάμε θέλουμε να δουλεύουμε με ανθρώπους της περιοχής και ζητάμε εθελοντές. Επιπλέον, όσο πιο πολλοί τόσο πιο καλά! Έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε περισσότερες ομάδες που κάνουν διαφορετικά πράγματα την ίδια στιγμή. Να δοκιμάσουμε, να ανακαλύψουμε, να αλλάξουμε…. κι έτσι η παράσταση αποκτά άλλη δυναμική.

Στο τέλος της παράστασης κεράσατε τον κόσμο ψωμί και σκόρδο. Γιατί; Υπάρχει κάποιος συμβολισμός;
Το σκόρδο συμβάλλει στη μακροζωία, κάνει καλό στην καρδιά, είναι η δύναμη. Το ψωμί είναι η τροφή, η τέχνη. Σε θρέφει… Η ιδέα του να φτιάξουμε ψωμί σε μια καλλιτεχνική παραγωγή ξεκίνησε το 1963 από τον Peter Shumann και έμοιαζε κάτι το φυσικό. Η τέχνη βρίσκεται πάντα απέναντι σε πεινασμένα παιδιά και πολιτικές αποκαλύψεις. Η τέχνη ντρέπεται, θυμώνει και απογοητεύεται εξαιτίας της ανημποριάς της μπροστά στην πραγματικότητα. Το να ενώσουμε ψωμί και μαριονέττες το 1963 έμοιαζε με το σωστό πρώτο βήμα στη μάχη ενάντια στο κακό.

Ποιες οι εντυπώσεις σας από την επίσκεψή σας στην Ελλάδα;
Αγαπάμε την Ελλάδα. Είναι ένα έντονο και ευσυγκίνητο μέρος. Η δεδομένη χρονική στιγμή είναι μια περίοδος όπου προκαλείται αναστάτωση, είναι η ώρα του ξεσηκωμού και της αφύπνισης κι αυτό είναι συναρπαστικό. Ίσως κάτι πραγματικά να μπορεί να αλλάξει και αυτό είναι το μήνυμα της ελπίδας. Η κινητήρια ενεργοποιός δύναμη, ο διεγέρτης για όλα τα πράγματα που σκεφτόμαστε ως μη πραγματοποιήσιμα, αδύνατα. Για όλα αυτά που νομίζουμε ότι δεν θα αλλάξουν ποτέ, κι όμως κάπου, σ’ ένα άλλο μέρος, σε μια άλλη χώρα, κάποια στιγμή έρχεται η δραστική αυτή αλλαγή. Δεν ξέρω πως να το πω, η Ελλάδα ίσως τώρα να είναι η νότα της διέγερσης.

Σ’ ευχαριστούμε Sam!
Εγώ σας ευχαριστώ

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, μια ομάδα τροβαδούρων νοικιάζουν ένα μικρό πατάρι στο Delancey Street της Νέας Υόρκης και άρχιζουν ένα πρόγραμμα εβδομαδιαίων παραστάσεων. Ο επικεφαλής της ομάδας, Peter Schumann, σύντομα μετατρέπει το χώρο σε μουσείο θεάτρου και κουκλοθεάτρου. Όλες οι δεξιότητες και τα ενδιαφέροντα του Schumann (χορός, γλυπτική κ.α.) ενσωματώθηκαν στο κουκλοθέατρο. Ο Schumann ήταν φούρναρης. Ήξερε καλά το ψωμί. Το ψήσιμο και η διανομή του ψωμιού εισήλθε στις παραστάσεις και την τέχνη της ομάδας. Ο Schumann και η γυναίκα του αποφάσισαν για το όνομα "Ψωμί και Κουκλοθέατρο" ή αλλιώς Bread and Puppet. Ήταν 1963.

Το "Ψωμί και Κουκλοθέατρο" λοιπόν θα ξεκινήσει ένα εκπληκτικό ταξίδι 50 χρόνων, αφήνοντας ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στον κόσμο του θεάτρου και του αμερικανικού πολιτισμού. Από εκείνη την μικρή σοφίτα της Delancey Street, ταξίδεψαν όλον τον κόσμο. Και έφτιαξαν πολλά.

Πηγή elniplex

Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου… «μια συνολική εμπειρία για όλες τις αισθήσεις». Συνέντευξη της μουσειοπαιδαγωγού Αργυρώς Μπατσή

Το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου αποτελεί το πρώτο βιομηχανικό μουσείο της πρωτεύουσας. Ένα παλιό εργοστάσιο Φωταερίου, ένα ζωντανό μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς σε ένα μοναδικό σημείο της πόλης, μέσα στο κέντρο της Αθήνας. Άνοιξε για το κοινό το 2013 και το 2015 για τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων ανακηρύχθηκε από το Ελληνικό Τμήμα του ICOM ως το τιμώμενο μουσείο για την Ελλάδα. Το Βιομηχανικό Μουσείο δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαιδευτική του διάσταση και προσφέρει μια σειρά πρωτότυπων εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Η μουσειοπαιδαχωγός Αργυρώ Μπατσή μιλάει στην Ανέζα Κολόμβου και το ELNIPLEX για το μουσείο και τα προγράμματα του.

Πείτε μας λίγα λόγια για το μουσείο και την ιστορία του. Ποιος είναι ο στόχος του;
Το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου είναι ένα νέο μουσείο, διανύει μόλις τον 3ο χρόνο λειτουργίας του. Στόχος ήταν να αναδείξει και να προστατεύσει το παλιό εργοστάσιο της Αθήνας ενώ ταυτόχρονα να προσδώσει και μια εκπαιδευτική διάσταση σε ένα μνημείο βιομηχανικής κληρονομιάς που λειτουργούσε μέχρι το 1984 και παρείχει ενέργεια και φωτισμό στην πρωτεύουσα για 130 χρόνια.

Τι μπορεί να δει ο επισκέπτης κατά την επίσκεψή του στο μουσείο; Τι περιλαμβάνει μια επίσκεψη στο μουσείο;
Η επίσκεψη στο Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου περιλαμβάνει μια διαδρομή με 13 στάσεις. Μέσα από αυτή τη βόλτα, ο επισκέπτης ακολουθεί τη γραμμή παραγωγής του φωταερίου, έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει το μηχανολογικό εξοπλισμό (έναν από τους καλύτερα σωζόμενους ανά τον κόσμο), να γνωρίσει τις συνθήκες εργασίας στο εργοστάσιο αλλά και τη ζωή στην περιοχή του Γκαζιού.

Ταυτόχρονα, το Μουσείο  διαθέτει πλούσιο φωτογραφικό, αρχειακό  οπτικοακουστικό υλικό, προβολές και αντικείμενα από το ίδιο το εργοστάσιο.

Η επίσκεψη στο Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου αποτελεί μια συνολική εμπειρία για όλες τις αισθήσεις: Ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με τις μυρωδιές του παλιού εργοστασίου, ακούει τις  ιστορίες των εργαζομένων μέσα από τα κορνούτα και αγγίζει τις μηχανές που μέχρι πρόσφατα λειτουργούσαν και γέμιζαν με ενέργεια όλη την πόλη.

Θεωρείτε ότι, αν υπήρχε ένα σχετικό μάθημα στην εκπαίδευση, θα βοηθούσε την επαφή των παιδιών με τα μουσεία;
Σίγουρα ένα μάθημα μουσειακής αγωγής στο σχολείο θα βοηθούσε τους μαθητές και θα τους έδινε τα κατάλληλα ερεθίσματα για να έρθουν σε επαφή με την έννοια του μουσείου. Αυτό που κάνουμε εμείς από την πλευρά μας είναι να δίνουμε εκπαιδευτικό υλικό για να γίνεται προετοιμασία στην τάξη πριν από την επίσκεψη και να διευκολύνεται η διεξαγωγή των Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του ΒΜΦ. Παρ’ όλα αυτά, σίγουρα ένα μάθημα σε μια σχολική τάξη δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη βιωματική μουσειακή εμπειρία, αλλά απλώς να τη συμπληρώσει.

Μιλήστε μας λίγο για τα νέα εκπαιδευτικά σας προγράμματα. Σε ποιες ηλικίες αναφέρονται και τι συνδυάζουν;
Το νέο πρόγραμμα του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου περιλαμβάνει μια σειρά πρωτότυπων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ξεναγήσεων και νέων εργαστηρίων για όλους: παιδιά, εφήβους και ενήλικες, σχολικές ομάδες και οικογένειες!

Καλούμε μικρούς και μεγάλους να ενεργοποιήσουν τη φαντασία τους, να λειτουργήσουν ομαδικά και, μέσα από δημιουργικές δραστηριότητες, να γνωρίσουν το παλιό εργοστάσιο φωταερίου της Αθήνας.

«Τα παιδιά εξερευνούν το μουσείο στο Γκάζι», «Το μυστήριο του Φωταερίου», «Το κυνήγι του Μαύρου Θησαυρού», «Μικροί εργάτες εκπαιδεύονται…», «Παράγουμε ΜΑΖΙ-κά», «Το εργοστάσιο + εμείς» και «Δώσε τα Φώτα σου!» είναι μερικά μόνο από τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα του Μουσείου που συνεχίζονται για ακόμη μια χρονιά. Επίσης, «Το κυνήγι του μαύρου θησαυρού», ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που έχει αγαπηθεί ιδιαίτερα από τους μικρούς φίλους του Μουσείου, προτείνεται φέτος και σε μια νέα εκδοχή για…μεγάλους!

Παράλληλα, όλη τη χρονιά πραγματοποιούμε τις καθιερωμένες πλέον ξεναγήσεις για μικρούς και μεγάλους.

Φέτος, εντάξαμε στο νέο μας πρόγραμμα και «Το Θέατρο στο ΒΜΦ». Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2015-16, μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν 3 μοναδικές θεατρικές παραστάσεις που εμπνεύστηκαν από τη γραμμή παραγωγής του φωταερίου, το παλιό εργοστάσιο, τις συνθήκες εργασίας και τη ζωή στην περιοχή του Γκαζιού.

Αναγνωρίζοντας τη σημασία των νέων τεχνολογιών και των φυσικών επιστημών στην εκπαίδευση, συνεργαζόμαστε με τον Κόμβο Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων-INNOVATHENS και τoν Οργανισμό Εκπαιδευτικής Ρομποτικής, Επιστήμης, Τεχνολογίας και Μαθηματικών-STEMEducation και διοργανώνουμε εργαστήρια Εκπαιδευτικής Ρομποτικής & Μικροεπιστήμης για μαθητές Δ’, Ε’ & ΣΤ’ τάξης Δημοτικού και Γυμνασίου: Wedo-Scratchκαι Microscience.

Τέλος, εμπλουτίζουμε το πρόγραμμά μας διοργανώνοντας 2 νέα εργαστήρια: Εργαστήριο Animation με εισηγητή τον πολυβραβευμένο animator και media artist Μπάμπη Αλεξιάδη, τον Οκτώβριο, και Εργαστήριο Εικαστικών με εισηγητή τον εικαστικό Ανδρέα Κοκκαλιάρη, το Νοέμβριο. Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με τη βιομηχανική κληρονομιά, εμπνέονται απ’ αυτήν και μαθαίνουν ταυτόχρονα να είναι δημιουργικά και να αγαπούν τις τέχνες!

Ανάμεσα στα εργαστήρια που ετοιμάζουμε φέτος, τον Οκτώβριο θα επαναληφθεί και το υπαίθριο εργαστήριο ζωγραφικής που αγαπήθηκε ιδιαίτερα από μικρούς και μεγάλους, οι «Μικροί Κηπουροί με πινέλα».

Διαβάσαμε ότι πάνω από 10.000 παιδιά και έφηβοι έχουν ξεναγηθεί στο Μουσείο. Πού πιστεύετε ότι οφείλεται αυτή η επιτυχία;
Ποιο είναι το στοιχείο εκείνο που κάνει τα προγράμματα ξεχωριστά;
Μέσα σε λιγότερα από 3 χρόνια λειτουργίας του, χιλιάδες οικογένειες και σχολικές ομάδες έχουν φιλοξενηθεί στο Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου. Σίγουρα ένας από τους λόγους για την επιτυχία αυτή είναι η μοναδικότητα του χώρου: το παλιό εργοστάσιο φωταερίου είναι το μοναδικό βιομηχανικό μνημείο στην Ευρώπη που διατηρεί στην ολότητά του όλες του τις εγκαταστάσεις. Ταυτόχρονα, τα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν να βιώσουν μια συνολική εμπειρία με όλες τους τις αισθήσεις: την όσφρηση, την ακοή, την αφή τους.

Επιπλέον, τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα του Μουσείου έχουν σχεδιαστεί με πολλή προσοχή, ανάλογα με τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά κάθε ηλικίας, σύμφωνα με τις πιο σύγχρονες παιδαγωγικές πρακτικές και με βασικό άξονα τις αρχές της διαδραστικής μάθησης. Προσπαθούμε να εξελισσόμαστε διαρκώς, γι’ αυτό και φέτος, σε συνεργασία με το INNOVATHENS, διοργανώνουμε δύο νέα εργαστήρια που μας έχουν ενθουσιάσει πολύ και είμαστε σίγουροι ότι θα ενθουσιάσουν και τους μικρούς μας φίλους: τα Εργαστήρια Ρομποτικής & Μικροεπιστήμης και το Εργαστήριο Animation.

Στόχος μας είναι τα παιδιά να περνούν καλά στο μουσείο και να μαθαίνουν διασκεδάζοντας λειτουργώντας ομαδικά και να θέλουν να ξανάρθουν στο Μουσείο μας!

Πώς ξεκίνησε η ιδέα να εντάξετε το θέατρο στις δράσεις του ΒΜΦ;
Η ένταξη της τεχνικής του θεάτρου σε μουσεία, το λεγόμενο “MuseumTheatre” δεν θεωρείται κάτι καινούριο για το εξωτερικό. Στην Ελλάδα, όμως, δεν είναι πολύ διαδεδομένη. “Το Θέατρο στο ΒΜΦ” είναι κάτι καινοτόμο καθώς τα θεατρικά έργα εμπνεύστηκαν από το παλιό εργοστάσιο φωταερίου αλλά και αναδείχτηκαν μέσα από δύο διαγωνισμούς: ένα διαγωνισμό θεατρικών μονολόγων κι έναν παραμυθιού, το 2014 και το 2015 αντίστοιχα. Καλλιτέχνες και ομάδες έγραψαν τα έργα τους, κριτική επιτροπή που προερχόταν από τους χώρους των μουσείων και του θεάτρου επέλεξε τα καλύτερα, τα οποία ανέβηκαν ως θεατρικές παραστάσεις στο χώρο των Παλαιών Φούρνων, ενώ το κοινό ψήφισε την αγαπημένη του παράσταση.

Το μουσειακό θέατρο, επομένως, εφαρμόζεται στο Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου με έναν μοναδικό τρόπο καθώς εμπλέκει τόσο την καλλιτεχνική κοινότητα όσο και το κοινό του μουσείου στη διαδικασία.

Η ανταπόκριση του κοινού στις παραστάσεις, και τις δύο χρονιές, ήταν πολύ μεγάλη κι έτσι αποφασίσαμε φέτος, για πρώτη φορά, να εντάξουμε κάποιες από τις παραστάσεις αυτές στις Νέες Εκπαιδευτικές Δράσεις του ΒΜΦ. Οι παραστάσεις απευθύνονται σε σχολικές ομάδες Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και νομίζουμε ότι θα είναι μια μοναδική μουσειακή εμπειρία, θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά και τους εφήβους να ανακαλύψουν, με αυτό τον πρωτότυπο τρόπο, το παλιό εργοστάσιο φωταερίου, την ιστορία της Αθήνας και της περιοχής του Γκαζιού.

Μπορείτε να δείτε αναλυτικά τις παραστάσεις “Το Θέατρο στο ΒΜΦ” εδώ.

Οι συνθήκες στη χώρα μας είναι δύσκολες. Η συμμετοχή του κόσμου παραμένει αυξημένη; Η βιωσιμότητα των μουσείων περνάει κρίση;
Η έννοια της βιωσιμότητας και ιδιαίτερα των μουσείων είναι ένας όρος που ακούγεται πολύ τον τελευταίο καιρό. Αν η βιωσιμότητα συνάδει με την αύξηση της επισκεψιμότητας και της συνεχούς αλληλεπίδρασής με το κοινό μας, τότε ναι, είμαστε βιώσιμοι. Αν η βιωσιμότητα προσμετράται με όρους κέρδους, τότε πολύ λίγα μουσεία μπορούν να θεωρηθούν βιώσιμα. Θεωρούμε ότι το πιο σημαντικό είναι κάθε μουσειακός ή πολιτιστικός χώρος να προσφέρει στα διαφορετικά κοινά και στην τοπική κοινότητα.

Τι φέρνει ένα μουσείο κοντά στην κοινωνία;
Οι άνθρωποί του και ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζονται και καθιστούν προσιτή την πολιτιστική κληρονομιά, οι δράσεις του αλλά και η διάθεση να εξελίσσεται και να προσαρμόζεται σε νέες απαιτήσεις και προκλήσεις της κοινωνίας.

Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
Να συνεχίσουμε να κάνουμε τη δουλειά μας με αγάπη και σεβασμό και να προχωρήσουμε σε νέες συνεργασίες, έχοντας πάντα βασικό μας στόχο να γνωρίσει όλο περισσότερο το κοινό τη βιομηχανική μας κληρονομιά.

Ευχαριστούμε!

Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου

Πειραιώς 100, Γκάζι,

Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων

Τηλ: 210 3475535, 210 3461589

Fax: 210 3413228

gasmuseum@athens-technopolis.gr,
http://www.technopolis-athens.com/web/guest/museum/home

Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου/IndustrialGasMuseum

Πρόσβαση:

Μετρό: Σταθμός «Κεραμεικός», Τρόλεï: No. 21 (από Ομόνοια), Στάση «Φωταέριο», Λεωφορεία: 049, 815, 838, 914, Β18, Γ18, Στάση «Φωταέριο».

Προσβασιμότητα:

Σε όλους τους ισόγειους χώρους του Μουσείου υπάρχει ειδική ράμπα για άτομα με κινητικά προβλήματα ενώ στους Παλαιούς Φούρνους οθόνη αφής παρουσιάζει στους επισκέπτες τις θεματικές ενότητες και το υλικό που εκτίθεται στα πατάρια.

Πηγή elniplex